Sắc đào Nhật Tân – Nét đẹp riêng có của mùa xuân Hà Nội

Sắc đào Nhật Tân – Nét đẹp riêng có của mùa xuân Hà Nội

Từ trong giai thoại

Tiết trời se lạnh cùng với chút mưa bay nhè nhẹ đang dần đưa chúng ta vào không khí của ngày Tết. Giữa những bộn bề lo toan của cuộc sống, tôi muốn đi tìm cho mình chút khoáng đạt, tĩnh lặng và dần thoát ra khỏi những con phố nội thành đông đúc. Tôi bước vào không gian của những vườn đào Nhật Tân nở sớm báo hiệu khắc giao mùa. Một năm đang khép lại để mở ra một năm mới cùng đất trời, con người và vạn vật.

Du khách và người dân 
đến vườn đào Nhật Tân chụp ảnh.

Người dân Tây Hồ, Hà Nội từ xa xưa ngoài nghề làm ruộng, còn có nhiều nghề thủ công truyền thống với những dấu tích để lại và được lưu truyền đến tận ngày nay, góp phần tạo nên nét văn hóa đặc trưng của đất Thăng Long ngàn năm văn hiến như: nghề nuôi cá cảnh ở Yên Phụ; nghề làm giấy Dó ở các làng Yên Thái, An Thọ, Đông Xã, Hồ Khẩu thuộc phường Bưởi; nghề dệt lụa, dệt lĩnh ở Trích Sài....Trong đó không thể không kể đến nghề trồng hoa, cây cảnh ở Quảng Bá, Nghi Tàm, Tứ Liên và Làng đào Nhật Tân với những nghệ nhân tài hoa khiến cho cây đào Nhật Tân có nét riêng, độc đáo.

Không biết đào Nhật Tân có từ bao giờ, chỉ biết rằng có một giai thoại được sách chép lại là Tết Kỷ Dậu (1789), sau khi tiêu diệt 20 vạn quân xâm lược nhà Thanh ở Thăng Long, vị tướng quân áo vải (Quang Trung) đã sai quân phi ngựa thần tốc ngày đêm mang một cành đào từ  Nhật Tân vào Phú Xuân để tặng công chúa Ngọc Hân thay cho thiệp báo tin mừng chiến thắng và những cánh hoa đào tươi thắm cũng là lời nhắn gửi tình cảm thương nhớ tới người yêu. Vì là giai thoại nên có thể thật hoặc không thật, nhưng các giai thoại của người Việt ta từ ngàn xưa thường xuất phát từ hiện thực cuộc sống.

Chụp ảnh ở vườn đào Nhật Tân.

Và cũng theo lời người xưa truyền lại thì đào phai được mang về từ rừng Hoàng Liên Sơn trồng ở Nhật Tân từ thế kỷ thứ VII. Còn đào bích thì hiện nay cũng chưa xác định được nguồn gốc. Trong một bài đăng trên Báo Hà Nội mới số Xuân năm 1981 có đoạn: “Đầu thế kỷ 20 có một khách phương xa đem đến quán Trấn Vũ một cành đào bích, cụ thủ từ là Đồng Khuê thấy hoa có màu đỏ thắm rực cả góc chùa, nhận thấy đây là giống đào quý hiếm bèn ghép vào gốc đào ta, sau đó giao cho hai người làng Nhật Tân là Đường Nguyên và Hương Việt. Từ đó, bích đào được dân làng Nhật Tân nhân rộng ra”. Sau này cũng có nhiều người hỏi tung tích hai cụ được nhận giống đào ngày đó, nhưng vì chỉ có tên chữ, không có tên Nôm, nên không ai trong làng biết cụ Đường Nguyên và Hương Việt ở đâu.

Đào Nhật Tân hoa to, mỗi cụm chỉ nở độ dăm bông, mỗi bông có mười hai hay mười bốn cánh nhưng đôi khi cũng có loại bông kép có đến ba mươi hai cánh. Cánh đào Nhật Tân dày, bích đào có màu hồng thắm xếp thành nhiều lớp bao quanh nhị vàng tươi, lá đào hình mũi mác màu xanh biếc và cành vươn thẳng đứng.

Người dân thu hoạch đào mang ra phố bán.

Dinh Đào xưa đã có lúc không còn hoa đào nữa

Những người trồng đào lâu năm ở Nhật Tân cho biết: Trước năm 1954, Nhật Tân có dinh Lẫm chuyên trồng đào nên còn gọi là dinh Đào. Dinh rộng chừng 5 ha trông ra hồ Tây. Tương truyền rằng ở đây có cây đào tổ. Ngoài dinh Đào thì dân cũng trồng ở những mảnh đất nhỏ và với dân số vài chục vạn người thì hàng vạn cành đào là đủ cung cấp cho thú chơi ngày tết của Hà Nội.

Ngày 10.10.1954, bộ đội về tiếp quản thủ đô. Đó là một ngày không thể nào quên với người Hà Nội và cả dân tộc, đánh dấu sự kiện thực dân Pháp buộc phải rút khỏi Việt Nam chấm dứt gần một trăm năm chiếm đóng. Đến ngày Tết Hai mươi ba tháng Chạp năm đó (Tết ông Công, ông Táo) lác đác đã có nhà cắt đào mang vào phố và hớn hở về nhà. Nhưng những ngày sau thì mang đi lại mang về mà không hiểu vì sao. Đến 27 tết thì nỗi lo âu hiện ra trên nét mặt những người trồng đào. Chợ hoa Hàng Lược đông vui, nhộn nhịp hơn mọi năm nhưng lại ít người mua đào hơn. Dân làng Nhật Tân vẫn không biết điều gì đang xảy ra, sau đó mới vỡ lẽ khi người đi chợ hoa bảo với nhau hoa đào là “hoa của tư sản” nên không ai muốn đón năm mới bằng thứ hoa của giai cấp vừa bị cách mạng lật đổ.

Người bán hoa nhớn nhác, người ở nhà thì nóng ruột xen lẫn những bồi hồi, khó tả khi không thấy con cháu về lấy thêm đào đi bán. Đến đêm ba mươi, người mua đào vẫn thưa thớt. Tết năm ấy nỗi buồn trùm lên làng đào Nhật Tân, hoa đào ế chất đầy vườn. Sang năm 1955, dinh Đào bị phá sạch, một số hộ dân chuyển sang nuôi vịt nên có tên là trại Vịt. Cho đến một ngày, Chủ tịch Ủy ban hành chính Trần Duy Hưng về thăm nhà ở Xuân Đỉnh, đi qua dinh Đào quen thuộc với người Hà Nội, không thấy đào mà chỉ thấy vịt, ông ghé vào hỏi thăm mới biết chuyện. Ông khuyên người dân quay lại trồng đào và nói để họ hiểu rằng thông  tin hoa đào là hoa của tư sản chỉ là tin đồn không căn cứ. Nhờ vậy cây đào lại dần hồi sinh ở Nhật Tân.

Từ xa xưa, người ta hay ví người con gái xinh đẹp nhưng duyên tình trắc trở là “phận má đào”. Đào Nhật Tân cũng có thân phận chẳng khác gì cô gái xinh đẹp kia. Năm 2001, dự án xây khu đô thị mới Ciputra liên doanh với nước ngoài được triển khai thì cả ruộng đào nằm trong dự án nên bị thu hồi. Những người sống chết với cây đào mất ăn mất ngủ, chạy ngược chạy xuôi gõ các cửa, báo chí lên tiếng nhưng thành phố đã quyết rồi... Nhiều nhà âm thầm ra bãi sông Hồng gây dựng lại. Đó cũng là một trong những lý do vì sao trước kia đào chỉ được trồng ở một số diện tích nhất định trong làng và ở dinh cổ, nhưng sau này làng hoa đào được trồng mới trên đất lúa và ngoài bãi sông Hồng.

Đào Nhật Tân vẫn đẹp dù là trong Dinh Đào hay ở bãi sông Hồng

Người làng Nhật Tân từ đời này sang đời khác còn lưu truyền cho con cháunhững câu chuyện về hoa đào. Sắc hoa đào vẽ nên cảnh sắc tuyệt đẹp của mùa xuân và gợi cho con người biết bao cảm xúc, bên tai tôi cứ văng vẳng câu thơ cổ: "Đào hoa y cựu tiếu đông phong” (Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông) gắn với tích: Một nho sinh thời xưa trên đường lên kinh dự thi, lúc về gặp người con gái đẹp bên cạnh gốc đào, tình yêu của họ nảy nở đúng vào mùa hoa đào nở, hoa đào chứng kiến những lời hẹn ước của họ với nhau. Hoa đào ghi dấu thời khắc của một năm mới, của mùa xuân đâm chồi nảy lộc, của tình yêu đôi lứa với bao ước mơ và hy vọng.

Vườn đào Nhật Tân những ngày giáp tết.

Từ hàng tháng nay, không chỉ những bạn trẻ hiếu kỳ, những đôi tân hôn mà cả người dân Hà Nội, nhiều gia đình cũng cùng nhau sửa soạn lên vườn đào ghi lại những khoảnh khắc mùa xuân. Nhờ những chuyên gia trang điểm mà các bà, các cô được trở lại làm người Hà Nội xưa trong tà áo dài e ấp tạo dáng bên hoa đào... Nhờ có công nghệ hiện đại, làng hoa Nhật Tân đã được cộng đồng trong và ngoài nước biết đến nhiều hơn qua những hình ảnh được đăng tải trên mạng xã hội. Vì vậy, không ít du khách nước ngoài đã chọn Nhật Tân là điểm đến để ghi lại những khoảnh khắc xuân trong chuyến tham quan Việt Nam của mình. Họ đều thực sự ngỡ ngàng trước khung cảnh cả một vùng đào nhuộm sắc thắm và chia sẻ rằng, nhìn sắc hoa đào Hà Nội họ cảm nhận được sự sum họp ấm áp khi năm mới đến. Quan sát sự thích thú, hào hứng của dòng người đến với vườn đào Nhật Tân trong những ngày giáp Tết, người ta có thể hình dung ra sức sống của hoa đào Nhật Tân trong tương lai.

Từ những huyền tích về vùng đất Nhật Tân, Tây Hồ cùng với sự hưởng ứng của người dân Hà Nội và khách du lịch bốn phương, chúng ta hãy tin tưởng rằng thương hiệu đào Nhật Tân - bất luận thế nào vẫn sẽ luôn giữ được nét đẹp riêng có của mùa xuân Hà Nội.  

Nguyễn Hữu