Chất lửa, men say trong âm nhạc viết bề Tây nguyên

Chất lửa, men say trong âm nhạc viết bề Tây nguyên

Tây Nguyên! hai tiếng gọi nghe ‘Vừa thật gần vừa xa xôi“. Nói về Tây Nguyên là nói tới miền đát Bazan rực lên màu lửa, rừng, núi đại ngàn, là nói tới nhưng bản làng với nhà Rông đỏ lửa, với cồng chiêng âm vang, những nhà mồ với tượng gỗ được đẽo gọt mang hình thù kỳ lạ, là nói đến những lễ hội đâm trâu, lúa mới …với xôi mếp nương, rượu cần say men. Nói đến Tây Nguyên là nói tới Già Làng tinh thông, những chàng trai, cô gái “da nâu mắt sáng vóc dáng hiền hoà“. Tất cả những điều đó đã làm nên “một cao nguyên huyền thoại “trong nhưng áng văn thơ và trong tâm trí của chúng ta.
Nói về Tây Nguyên thì không thể không nhắc đến những địa danh, những con người lịch sử: Là dãy Trường Sơn hùng vĩ mang trong mình con đường tuổi xuân của những chàng trai cô gái Việt Nam lên đường đánh Mỹ - đường mòn Hồ Chí Minh, là Plây-Ku, Buôn mê Thuột, đường 9 Nam Lào, Yadrang …những cái tên gắn liền với chiến thắng vang dội nhưng cũng là nơi bao người con của đất Việt đã ngã xuống. Là chàng Đam San dũng sĩ, là anh hùng Núp, là những người con gái vót chông …đã làm nên những con người rất Tây Nguyên. Để rồi từ đó những âm hưởng Tây Nguyên, ca từ và cao hơn là âm nhạc về Tây Nguyên vang lên làm say đắm lòng người. Thứ âm nhạc khoẻ khoắn, sục sôi, có chút gì đó hoang dã, là men say nhưng cao hơn là tạo nên chất lửa trong lòng người nghe.
Nói đến Tây Nguyên và chất lửa thì không thể không nói đến một ca khúc, của một người con Hà Nội đầy “ngẫu hứng”, nhạc sĩ Trần Tiến và ca khúc “Ngọn lửa cao nguyên”:

Ngọn lửa cao nguyên - Trần Tiến - Siu Black

Một ngọn lửa hồng còn bên ta á à ha
một ngọn lửa hồng sáng rừng già
một ngọn lửa hồng bồi hồi cháy mãi
ơi cao nguyên, cao nguyên em thương, thương ai, bên núi đang chời ai
một ngọn lửa hồng từ bao là á à ha
ngọn lửa tìm về với cội nguồn à…
ngọn lửa bồi hồi, bồi hồi cháy mãi
ơi cao nguyên cao nguyên, những chiến sĩ cao nguyên bên anh lửa bập bùng
cháy lên ơi lửa thiêng
cháy mãi cho bóng em hiện ra
giữa ngọn lửa em trao bầu rượu, em trao lời nói
nhớ mãi nhớ….lời nói lửa cháy rượu đắng ngày nào
còn đàn chim Chơ-Rao bay qua, bay qua giữa bầu trời
còn dòng sông luôn-van trôi qua, trôi qua dưới mặt trời
còn yêu em anh còn thương em mãi người ơi…
cháy lên đi lữa thiên cao nguyên
còn mãi trong ta tình yêu cao nguyên
Bạn thấy gì trong bài hát này???. Một hình ảnh về Tây Nguyên được vẻ ra bao la thoáng đãng như một cảnh quay đại cảnh chỉ qua hai câu hát:
“còn đàn chim chơ-rao bay qua, bay qua giữa bầu trời
còn dòng sông luôn-van trôi qua, trôi qua dưới mặt trời”
Nhưng trước đó, một cao nguyên lại được gói lại trong một hình ảnh, một con người cụ thể “Em”:
giữa ngọn lửa em trao bầu rượu ,em trao lời nói
nhớ mãi nhớ….lời nói lửa cháy rượu đắng ngày nào

Một hình ảnh ẩn dụ đẹp, thật gần và đầy sức lôi cuốn, ở đây có rượu, có lửa nóng bỏng làm say lòng người. Nhưng tất cả được tạo nên bởi nhân vật chính “Một ngọn lửa hồng“, một ngọn lửa thiêng, một ngọn lửa của cao nguyên hay cũng chính là lửa trong tim, trong tình yêu cao nguyên của tác giả. Những ca từ ấy được phủ lên là âm nhạc mạnh mẽ để rồi hòa quyện với nhau tạo ra sức nóng của “Ngọn lửa cao nguyên”.
Cũng có một người con Hà Nội khác đã đang và sẽ yêu Tây Nguyên và nói đến ông thì Tây nguyên như là quê hương thứ 2 của ông rồi và ông sinh ra như để viết về Tây Nguyên, ông là Nhạc sĩ Nguyễn Cường. Nguyễn Cường chính là người đem cho chúng ta “Ly café Ban mê“ đậm đà và “Đôi mắt Play-Ku” quyến rũ.

Ly café Ban mê - Nguyễn Cường - Siu Black

Ly cafe Banmê
Ly café như muốn nói, nói cùng em câu gì
Ly cafê như muốn hát, hát cùng em câu gì
Hương bay theo làn khói vẽ mùa xuân long lanh
Hương bay theo làn tóc vẽ tình yêu mong man
Ánh mắt, ánh mắt em xanh hay mùa xuân đang về
Khói thuốc bâng khuâng ly café
tiếng hát, tiếng hát cao nguyên như ngàn xưa vọng về
ánh mắt soi trong ly café banmê
mai anh đi từ câu hát, nỗi buồn dâng xa gần
ly café như lưu luyến rót vào đêm rượu cần
mưa cao nguyên còn đó thắm đượm trên đôi môi
mưa cao nguyên còn mãi phía trời mây xa xôi
Ánh mắt, ánh mắt em xanh hay mùa xuân đang về
Khói thuốc bâng khuâng ly café
tiếng hát, tiếng hát cao nguyên như ngàn xưa vọng về
ánh mắt soi trong ly café banmê
Chúng ta chưa nói về bài hát vội mà hãy thử nói về một đặc sản của núi rừng Tây Nguyên đó là Cà phê. Nói đến cà phê Tây Nguyên là nói đến những “Giọt đắng“ đậm đà với hương thơm ngào ngạt như có bao nhiêu tinh túy nhất của thiên nhiên, của đất cao nguyên đã được chắt lọc hết vào đó và nhạc sĩ Nguyễn Cường đã đem ly cà phê đó đến với chúng ta. Lại cũng là một hình ảnh ẩn dụ so sánh nhưng sao nó sống động và mê họăc đến vậy. Chúng ta đọc thấy trong ca từ một hình ảnh về người con gái, về một ly cà phê như cũng có tâm hồn và sự đồng cảm với chính con người. Cũng buồn, cũng khát khao như người con gái đó vậy .
Với “Đôi mắt Play-ku” chúng ta lại được gặp một “Cô gái cao nguyên“ có đôi mắt mà sẽ khó có cây bút vẽ nào có thể vẽ tả nổi, một đôi mắt vừa hư vừa thực, một đôi mắt có tất cả những gì đẹp nhất, say lòng người nhất của Play-Ku ra để mời gọi. Khi nghe ca khúc này thì chính những thính giả cũng yêu “Cô gái Play-Ku” này chứ nói gì nhạc sĩ Nguyễn Cường:

Đôi Mắt Pleiku - Nguyễn Cường - Siu Black

Đôi mắt Play - Ku
Em đẹp thế Play - Ku ơi!
Trái tim tôi muốn vỡ tan rồi
Không dám nhìn vào đôi mắt ấy
đôi mắt Play – ku biển hồ đầy
Có hang thông xanh trong đôi mắt em
Có sông Sê-San trong đôi mắt em
Có hương rượu cần say, say men
Có ngọn lửa nào đang nhen, đang nhen chơi vơi
Xin được hát từ con tim
giấc mơ đẹp nhất tôi đi tìm
mơ đắm chìm vào đôi mắt ấy
đôi mắt Play-ku biển hồ đầy
Những gì mê say đưa tôi tới đây
Gió sương cao nguyên đùa với tóc mây
mắt em một chiều Play-ku xa xôi
vẫy gọi mặt trời cao nguyên lên ngôi
Play-ku đẹp, lôi cuốn như vậy thì có một địa danh khác ở Tây Nguyên cũng có những cái đẹp riêng và để người ta còn hẹn ước “Còn thương nhau thì về Buon Mê Thuột“:
còn thương nhau thì về Buôn Mê Thuột
gặp lại em mùa mưa con đường xưa đây rồi
gặp lại em nhịp chiêng ché rượu nghiêng đây mời
ánh mắt ấy, tiếng nói ấy thương thương hoài
gió thế đấy nắng thế đấy không vơi đầy
lời chào như xưa, nụ cười như xưa, nhịp gùi đung đưa vẫn như ngày nào
ta yêu nhau từ Buôn Mê Thuột
còn thương nhau thì về Buôn Mê Thuột
Em cao nguyên huyền thoại, em cao nguyên cỏ dại

một cao nguyên ở trong tôi vừa thật gần vừa xa xôi ơ hớ….
có cái nắng có cái gió, có nỗi nhớ không mang tên không mang tên người ơi.
Với “Đôi mắt Play-Ku” chúng ta thấy sự lạ lẫm, vừa hư vừa thực của cao nguyên thì với “Còn thương nhau thi về Buôn Mê Thuột“ lại như rất nỗi thân quen, tất cả mọi thứ: Em, mùa mưa, con đường xưa, nhịp chiêng, ché rượu cần, ánh mắt, tiếng nói, lời chào, nụ cười cả nhịp gùi đung đưa cũng là thân quen như là chúng ta đang trở về một nơi nào đó thân thương gần gũi, tất cả thật giản dị nhưng lại tạo thành “nỗi nhớ không mang tên“ nó sẽ đi theo chúng ta như là một ngọn lửa nhỏ để mỗi khi bùng lên làm ấm lòng ta.
Những bài hát từ đầu tới giờ đều là những bài hát về địa danh, về những gì là văn hoá là đặc trưng của Tây Nguyên, còn về con người Tây nguyên họ như thế nào? tình yêu lứa đôi ra sao? thì “Cây đàn Cha-Pi” đã nói lên tất cả.

Giấc mơ Chapi - Trần Tiến - Y Moan

Ở nơi ấy tôi đã thấy trên ngọn núi cao. có hai, người chỉ có hai người yêu nhau
họ dã sống không mùa đông, không mùa nắng mưa, chỉ có một mùa, chỉ có một mùa yêu nhau
ở nơi ấy đàn dê trắng nhỡn nhơ quanh đồi, một mái tranh nghèo một nhà sàn yên vui
ở nơi ấy họ đã sống cuộc sống yên bình
ai nghèo cũng có cây đàn cha-pi

khi rung lên vài sợi dây đàn đã đong đầy hồn người Răc-lây

ôi cha-k’lay yêu rừng cây, ngọn núi mang tiếng đàn cha-pi

ai yêu tự do, yêu rừng xanh thì lên núi nghe đàn cha-pi

tôi yêu cha-pi không còn cô đơn ,không buồn không vui

tôi nghe cha-pi chợt thấy nao lòng về một giấc mơ .. ôi! cha-pi

Một cuộc sống theo bạn là thế nào ??? hoang dã??? Đơn sơ, mộc mạc??? Nhưng tình yêu ở đó không hề hoang dã, không hề đơn sơ, mộc mạc đâu. Nó giản dị nhưng sâu lắng nhẹ nhàng và bạn có thấy yêu say đắm không??? “Ở nơi ấy tôi đã thấy trên ngọn núi cao. có hai, người chỉ có hai người yêu nhau.

họ dã sống không mùa đông, không mùa nắng nưa, chỉ có một mùa, chỉ có một mùa yêu“. Để rồi “tôi nghe cha-pi chợt thấy nao lòng về một giấc mơ .. ôi ! cha-pi“. Tiếc nuối??? thèm muốn ??? đã có bao giờ bạn muốn sống nhưng trong bài hát này chưa???.

Viết về Tây Nguyên còn nhiều những ca khúc nữa như:

Chuyện tình thảo nguyên 

Trần Tiến - Trần Thu Hà

Cô gái vót chông - Hoàng Hiệp - Tường Vy

Đi tìm lời ru mặt trời – Y phônk’so - Y Moan

Tiếng trống Baranưng - Trần Tiến

Đoan Trang - Trấn Thành

Tháng 3 Tây Nguyên - Văn Thắng - Anh Thơ

Bóng cây Kơnia - Phan Huỳnh Điểu - Lan Anh

Tình ca Tây nguyên - Hoàng Vân

 NSUT Tiến Thành

Tình ca bên dòng sông Dakbla 

Nguyễn Cường - Y Nguých

Sông Dakrông mùa xuân về  

Tố Hải - Trọng Tấn

Tất cả những ca khúc ấy vẫn là sự mạnh mẽ dâng trào có lúc lại dịu dàng sâu lắng nhưng đọng lại trong đó vẫn là một ngọn lửa đam mê của tây nguyên, men say của rượu cần như thấm vào từng bài hát, để rồi “Hát giữa mọi người không ngần ngại, lời hát nữ thần mặt trời, nữ thần mặt trời của tôi, tôi đi tìm em“ (đi tìm lời ru mặt trời).

Đi tìm lời ru mặt trời Một mình lang thang trên đất này Theo dấu chân cha ông từng ngày một mình qua sông, qua núi đồi tìm mặt trời và tìm lời ru ngàn đời Tôi như con chim Bơlang bay trên đồi cao Tôi như con thú đi lang thang trong rừng sâu Như dòng sông khao khát lời Tôi như hạt mưa khao khát lời Bài hát tôi mặt trời Bài hát tôi một thời, Cu-y-đê-vi-mô Hát giữa mọi người không ngại ngần, lời hát nữ thần mặt trời, nữ thần mặ trời của tôi. Hát giữa mọi người không ngại ngần, lời hát nữ thần mặt trời, nữ thần mặ trời của tôi. Tôi đi tìm em Thoạt đầu nghe bài hát này tôi cũng không hiểu rõ là bài hát muốn nói gì, những ca từ trong bài hát này gai góc, thô ráp đến lạ kỳ, lại có vẻ lộn xộn. Nhưng bạn hãy tìm và thử lắng nghe: với âm nhạc rạo rực và một giọng hát khỏe khoắn của J-zack chúng ta sẽ dần dần cảm nhận được dư âm của bài hát này. Vẫn mang trong mình những âm hưởng của cao nguyên hùng vĩ, một chút gì đấy say mê. Trong cả bài chúng ta không thấy hình ảnh của lửa, nhưng có mặt trời, bản thân mặt trời đã mang trong nó sức nóng nhưng qua trọng hơn Mặt Trời chính là một vị thần linh thiêng được tôn thời trên cao nguyên, Mặt trời ở đây cũng chính là ngọn lửa thiêng luôn cháy trong các bài hát viết về Tây Nguyên. Bạn đã bao giờ lang thang??? câu trả lời là đã từng phải không, nhưng đã bao giờ bạn mơ lang thang trên một cao nguyên hùng vĩ, mênh mông chỉ có bạn không, hãy nhắm mắt và thử lang thang đi. Chúng ta sẽ đi đến đâu, đứng trên một ngọn núi cao trông ra bốn phía?, đứng trước một cánh rừng già âm u huyền bí?, Bạn đã chính là “Tôi“ trong bài hát rồi đấy. Được đứng trước thiên nhiên hùng vĩ, đứng trước những gì được coi là tài sản của cha ông để lại, đã có một niềm khát khao đã được thổi bùng lên: Như dòng sông khao khát lời Tôi như hạt mưa khao khát lời Cả bài hát như toát lên một câu chuyên, một câu chuyên của một người con cao nguyên đang mong muốn đi tìm lại những giá trị ngàn đời của cha ông để lại, tìm lại thiên nhiên, tìm lại mặt trời linh thiền và lời ru ngàn đời. Đó chính là những giá trị nhân văn cao cả làm nên chính họ nhưng con nguời cao nguyên. Mất đi những giá trị đó bạn sẽ còn là ai, một con người không có dân tộc và lòng tự hào về dân tộc ấy sẽ mất đi. Bài hát của một người con Tây Nguyên viết (Y phonk’so) nhưng khi nghe nó thì nó đúng cho người Tây Nguyên nói riêng, và dân tộc Việt Nam nói chung. Có những lúc cuộc sông hiện đại, và dòng chảy của cuộc sống chúng ta đã, đang đánh mất đi những gì là bản sắc của chúng ta những gì được coi là sở hữu của người Việt. Nhưng rồi chúng ta sẽ nhận ra và “Đi tìm lời ru mặt trời“, đi tìm  lời ru ngàn đời“ cho chúng ta và con cháu của chúng ta.

Tháng 3 ở khắp mọi nơi trên dãi đất hình chữ S đất trời vào xuân, mùa xuân mang về những sức sống mới, tình yêu, niềm vui v v … để tiếp thêm sức mạnh cho mỗi con người, gia đình, đất nước, thiên nhiên, vạn vật và Tây Nguyên tháng 3 về mùa xuân cũng về theo:
Tháng ba mùa con ong đi lấy mật
Mùa con voi xuống sông hút nước
Mùa em đi phát rẫy làm nương
Anh vào rừng đặt bẫy cài chông
Tháng ba, sớm sớm mẹ ra rừng
Theo dấu chân rùa đi tìm nâm nuối
Chiều chiều, cha chọn một góc vườn
Dậy con trai phóng lao trừ hổ báo
Tháng ba mùa hoa ban đang lẩy nở
Cho con công múa, cho con cá bơi
Bông không rụng xuống lòng xuối nhỏ
Tung lên trời vạn cánh sao rơi
Bông bay để lại nụ cười
Tháng ba rừng Tây Nguyên hoa thắm đỏ
Làng buôn vang tiếng chiêng múa hát
Bầy chim muông cất cánh rợp trời
Sông từng đàn con cá lội bơi
Tháng ba tay em dệt khăn hồng
Thêu cánh chim trời cho người em mến
chiều chiều anh dựng lại nếp nhà
Phòng khi qua những đêm trời giông bão
Tháng ba trời trong xanh như suối ngần
Cho em múa hát, cho anh đánh chiêng
Chiêng anh rộn núi rừng buôn làng
Em ca rộng vang vút mây xanh
Chim hát theo nghe sao ngọt lành
Giai điệu của bài hát là một bản nhạc nhẹ nhàng nhưng trong đó lại không hề thiếu đi sự rộn ràng, vui tươi của một bài hát trong mùa xuân Tây Nguyên, ta nghe vang vọng trong bài hát là tiếng chiêng âm vang, tiếng đàn Tơrưng nhịp nhàng, tiếng sao đâu đó vi vu, nghe được tiêng suối chảy róc rác vui tai, tiếng chim rừng vui vẻ gọi bầy và lại hình dung ra được tiếng nhạc như tiếng bước chân tung tăng của người con gái Tây Nguyên bên bờ suối cõng nước về ,hay là tiếng hát đâu đó trên lưng đồi xanh mầu cây lá, tiếng nhạc như tiếng những điệu nhảy rộn ràng bên nhà rông đỏ lưả của những chàng trai cô gái Tây Nguyên trong ngày hội làng. Một bức tranh đầy mầu sắc về Tây Nguyên được vẽ bằng giai điệu.

Tháng ba về, mùa xuân về trên núi rừng Tây Nguyên cũng là lúc mùa làm nương, săn bắn, mùa của lễ hội công chiêng, mùa của hội làng, hội đâm trâu râm ran khắp nơi. Bài hát đã bằng những ca từ mộc mạc đang diễn tả cho chúng ta về một Tây Nguyên vào xuân, với nhịp sống vui tươi rộn ràng, có cái gì đó thường ngày bình dị hoà vào hình ảnh về con người là thiên nhiên vạn vật cũng hoà theo nhịp nhàng như một giàn đồng ca có sự chuẩn bị trước:
Tháng ba rừng Tây Nguyên hoa thắm đỏ
Lang buôn vang tiếng chiêng múa hát
Bầy chim muông cất cách rợp trời
Sông từng đàn con cá lội bơi…
Tháng ba trời trong xanh như suối ngần
Cho em múa hát, cho anh đánh chiêng
Chiêng anh rộn núi rừng buôn làng
Em ca rộng vang vút mây xanh
Chim hát theo nghe sao ngọt lành
Trong đoạn này không chỉ là có sự hoà quện của thiên nhiên mà còn trong đó là con người Tây Nguyên rộn ràng, vui vẻ yêu đời. Con trai thì đánh chiêng, con gái thì múa hát, ta thấy họ sôi nổi nhưng sự sâu lắng bên trong là không hề thiếu:…
Tháng ba tay em dệt khăn hồng
Thêu cánh chim trời cho người em mến
Chiều chiều anh dựng lại nếp nhà
Phòng khi qua những đêm trời dông bão…
Bạn thấy hình ảnh “Khăn hồng thêu cánh chim trời“ của một người con gái đem tặng người yêu không??? một sự nhắn nhủ vô cùng ý nghĩa cho người mình yêu thương, và cũng là mong muốn cho người mình yêu thương, sâu sắc lắm, ý nhị lắm, nhưng nhẹ nhàng và đầy tình yêu thương. Người ta thường nói “Mùa xuân là mùa của tình yêu“ quả không sai cho dù bạn đang ở bất kỳ đâu. Còn người con trai đã đang làm chứng tỏ mình là một người đàn ông tốt, một người chủ gia đình cho người con gái kia có thể dựa vào rồi. Bạn thấy họ đẹp đôi không???.

Cô gái vót chông 

 Hoàng Hiệp - NSND Lê Dung

“Tháng ba Tây Nguyên“ là một bản tình ca Tây Nguyên nhẹ nhàng như “Cô gái vót chông“, “Bóng cây Kơnia“ và sau này là “Chuyện tình trên thảo nguyên“ của Trần Tiến, tất cả đều nhẹ nhàng so với những ca khúc như “Ngọn lửa cao nguyên“ sục sôi, “Ly cà phê Banmê“ đậm đặc, “Đôi mắt Playku“ cuốn hút , “Giấc mơ chaphi“ huyền ảo. Nhưng vẫn trong đó là Tây Nguyên bao la, vẫn trong đó là nhịp điệu Tây Nguyên rộn ràng … hãy lắng nghe để cảm nhận về con người, tình yêu, và mùa xuân Tây Nguyên.

 Song Ngân

Theo http://rockpassion.vn/