VĂN THƠ NHẠC: Nhạc cụ cổ truyền Việt Nam

Thứ Ba, 1 tháng 12, 2015

Nhạc cụ cổ truyền Việt Nam - Đàn T’rưng

Nhạc cụ cổ truyền Việt Nam - Đàn T’rưng

Đàn T’rưng là một nhạc cụ đặc sắc trong kho tàng nhạc khí Tây Nguyên, Đàn T’rưng có khả năng diễn tấu khá phong phú, đa dạng, thường khi được diễLà một nhạc cụ đặc sắc trong kho tàng nhạc khí Tây Nguyên, Đàn T’rưng có khả năng diễn tấu khá phong phú, đa dạng, thường khi được diễn tấu vào các dịp lễ hội truyền thống hay trong sinh hoạt cộng đồng của các tộc Ba Na, Gia Rai, Ê Đê…

Đàn T’rưng được xếp vào loại nhạc cụ tự thân vang, chi gõ, là loại đàn do nhiều ống đàn hợp thành. Các ống đàn được chế tác từ những ống nứa khô, chắc có chiều dài ngắn, to nhỏ khác nhau. Quan sát kỹ người ta thấy mỗi ống đàn gồm hai phần: ống hơi và thanh cộng hưởng. Giữa ống hơi và thanh cộng hưởng có quan hệ mật thiết để tạo nên các ống đàn có cao độ chuẩn, âm thanh vang.

Đàn T’rưng

Ngày trước mỗi lần chơi đàn người ta buộc các ống đàn trên hai sợi dây, đầu dây phía các âm cao buộc vào thắt lưng người chơi đàn còn đầu kia buộc vào thân cây hoặc bờ đá, hai tay dùng hai dùi ngắn gõ trên những ống đàn. Bằng cách này đàn thường chỉ có từ 6 – 7 âm theo trật tự thang 5 âm không bình quân là các âm:

Si – Rê#1 – Fa1 – Sol#1 – La1 – Si1

hoặc:

Đô1 – Rê1 – Fa1 – Sol1 – La1 – Đô2

Tùy theo bài bản mà người ta thay đổi các ống đàn cho phù hợp.

Ngày nay các nghệ nhân chế tác đàn đã nâng âm vực Đàn T’rưng lên gần 3 quãng 8 (có đàn mắc thang âm Cromatique).

Thuở xưa, đàn được diễn tấu trên nương rẫy, trong lễ hội nhưng không được đánh trên nhà vì đồng bào Tây Nguyên cho rằng mỗi ống đàn có một vị thần trú ngụ. Các vị thần này bảo vệ nương rẫy, đuổi chim thú. Nếu đánh đàn trong nhà các gia súc, gia cầm sẽ không lớn được. Ngày nay T’rưng không phải là nhạc cụ kiêng cấm nữa, mà sử dụng để độc tấu, hòa tấu với các nhạc cụ khác và đệm cho hát…

Tương tự như đàn T’rưng của người Việt, Châu Âu có đàn Xylophone và Vibraphone. Thái Lan, Lào, Cambodia, Indonesia có đàn Thuyền (Lanat).

Đàn Xylophone

Đàn Vibraphone

Đàn Thuyền (Lanat) của dân tộc Thái

Đàn Thuyền (Lanat) của dân tộc Lào

Đàn Thuyền (Lanat) của dân tộc Khmer

Đàn Thuyền (Lanat) của dân tộc Indonesia.

Dưới đây mình có bài “Chiếc Ðàn T’rưng Việt Nam” của cố NS “Sáo Thần” Nguyễn Đình Nghĩa cùng với 9 clips nghệ thuật diễn tấu Ðàn T’rưng để các bạn tiện việc tham khảo và thưởng thức.

Mời các bạn.

Túy Phượng

Nguồn: Viện Âm Nhạc VN