VĂN THƠ NHẠC: Theo chân nhạc sĩ Chopin

Theo chân nhạc sĩ Chopin

Frédéric François Chopin

(March 1, 1810 - October 17, 1849)

Sầu (Tristesse) - Frédéric Chopin

Lời Việt: Phạm Duy - Lê Dung

Cuối tháng Hai năm nay (2015), nhân dịp kỷ niệm 205 năm sinh nhật của nhà soạn nhạc tài danh Fryderyk Chopin, mời đọc lại bài viết "Theo chân nhạc sĩ Chopin".

Cho tới hiện nay, không ai biết rõ ngày 22 tháng 2, 1810 hay ngày 1 tháng 3, 1810 là ngày sinh nhật Chopin, một nhân tài âm nhạc và nhà soạn nhạc của 200 năm trước?

Hình như tài liệu không đủ thuyết phục dù giấy làm lễ rửa tội của Chopin viết là ngày 22 tháng 2 nhưng chính Chopin và gia đình luôn luôn nhắc ngày 1 tháng 3 mới chính là ngày sinh nhật của ông. Và vì thế năm 2010 này thành phố Warsaw, Poland đã bắt đầu kỷ niệm trình diễn nhạc của Chopin từ ngày 22 tháng 2 cho đến ngày 1 tháng 3.

Không phải chỉ Poland mới tổ chức kỷ niệm 200 năm sinh nhật của Chopin mà rất nhiều quốc gia trên thế giới cũng nêu cao truyền thống âm nhạc đặc biệt này và tổ chức vào ngày 1 Tháng 3.

Trong vòng năm 2010, để kỷ niệm 200 năm sinh nhật Chopin, gọi là một chút đóng góp vào sự ái mộ người nhạc sĩ tài ba, người viết những hàng chữ này đã thu thập một số địa danh có chứa kỷ niệm về cuộc đời Chopin từ khi chào đời ở Poland cho đến ngày ông từ trần ở Paris, Pháp.

Theo vết chân Chopin

Frederic Chopin (Fryderyk Franciszek Chopin) chào đời ngày 22 tháng 2, 1810 (hay 1/3/1810 ?) tại một ngôi nhà nhỏ thuộc làng Zelazowa Wola nằm bên bờ sông Utrata, cách thủ đô Warsaw chừng 50 km về phía tây.

Căn nhà của gia đình Chopin (*)

Tượng kỷ niệm Chopin
tại Zelazowa Wola (*)

(Hình trong trang Wikipedia, the free encyclopedia)

Tuy nhiên Chopin chỉ sống ở đây một thời gian ngắn cỡ sáu hay bảy tháng tuổi thì cùng gia đình dọn lên Warsaw và chỉ về thăm nhà cũ trong những dịp lễ tết hay tụ họp gia đình.

Ngôi nhà cũ này hiện nay trở thành Viện Bảo tàng về Chopin với những hình ảnh, bản sao những giấy tờ như giấy kết hôn của bố mẹ Chopin, giấy khai sinh Chopin, v.v.. và một số đồ đạc cũ thuộc căn nhà đó. Và một cây đàn mà Chopin đã từng chơi trong nhiều buổi hoà nhạc cũng được lưu trữ ở đó.

Phía sau nhà là một công viên có nhiều cây xanh mát và có một tượng Chopin do Józef Gosławski điêu khắc.

Sau khi dọn lên Warsaw thì gia đình Chopin ở tại gần trường Trung học Warsaw mà bố Chopin dạy từ cuối năm 1810 cho đến năm 1817 thì dọc về gần dinh Kazimierz và trường đại học Warsaw. Gia đình Chopin sống ở lầu hai của căn hộ rộng rãi cạnh trường đuợc 10 năm. Vào năm 1827 thì gia đình dọn sang căn nhà ở trước mặt trường đại học Warsaw trong khuôn dinh Krasiński nay thuộc Warsaw Academy of Fine Arts. Và Chopin đã sống ở căn nhà này cho đến ngày rời Warsaw vĩnh viễn vào đầu tháng 11 năm 1830 khi ông 20 tuổi, để đi Áo (Austria), mang theo một chén bạc đựng một nắm đất của quê hương .

Sau một thời gian ngắn ở Vienna, Austria, Chopin rời Austria để sang Paris, Pháp vào tháng Chín năm 1831 và vì tình hình cùng lý do chính trị, ông không bao giờ trở về Poland dù Chopin là một người rất nặng lòng với quê hương.

Nhà Chopin

Đại học Warsaw

Từ khi Chopin đến Paris vào năm 1831-32, ông có nhiều buổi trình diễn nhỏ vì ông không thích những buổi trình diễn lớn. Năm 1835 mối tình của ông với Maria Wodzińska bắt đầu và kết thúc vào khoảng cuối năm 1836. Cũng vào năm 1836 Chopin gặp nữ văn sĩ George Sand, mở đầu một cuộc tình nhiều sóng gió trong 10 năm trời từ 1837 đến 1847, và là thời gian Chopin đã sáng tác nhiều và để lại cho đời những tác phẩm trứ danh.

Piano Pleyel của Chopin ở Valldemossa (*)

Valldemossa (*)

Mùa đông 1838 tại Majorca và Vallemossa đã để lại kỷ niệm không đẹp cho Chopin-Sand, nhưng bẩy mùa hè trong những năm từ 1839 đến 1847, Chopin thường ở tại căn nhà tại Nohant của George Sand, và cũng ở đó Chopin đã sáng tác rất nhiều nhạc phẩm.

Bảy mùa hè tại Nohant

Tranh Mark King (*)

Sand và Chopin (*)

Nohant (*)

Place Vendôme

Tháng Chín 1849 Chopin ở tại lầu hai căn nhà rộng rãi số 12 Place Vendôme, Paris, Pháp dưới sự tài trợ của Jane Stirling cho đến ngày qua đời. Nay ở bên góc trái của căn nhà số 12 Place Vendôme này có bảng ghi cho hay Chopin đã qua đời ở nơi này. Chopin chết ngày 17 tháng Mười, năm 1949 khi ông 39 tuổi.Cuộc tình của Chopin và Sand chấm dứt vào năm 1847. Mùa xuân 1848 Chopin rời Paris sang London, và ở nhà hai chị em bà Jane Wilhelmina Stirling, một gia đình giầu có ở Scotland. Cuối năm 1848 ông trở về Paris sống rất chật vật.

Tang lễ của Chopin được cử hành vào cuối tháng mười, tại nhà thờ Madeleine, Pháp với sự đưa tiễn của cỡ ba ngàn người.Sự chậm trễ xẩy ra vì Chopin muốn có bài hát Requiem của Mozart, bài này cần giọng đàn bà, nhưng nhà thờ Madeleine không cho phép đàn bà ca trong ca đoàn nhà thờ, bà Pauline Viardot sau đó phải đứng ca sau một bức màn đen.Theo nguyện vọng cuối cùng của Chopin, thi hài ông được an táng ở nghĩa trang Père La Chaise, Pháp, với nắm đất Balan,và trái tim của Chopin do người chị gái của ông mang về quê hương với ly bạc đựng đất của nghĩa trang Père La Chaise được đặt vào một cột giữa nhà thờ Holy Cross ở Warsaw, Poland.

Ngôi mộ Chopin ở nghĩa địa có tượng nữ thần âm nhạc Euterpe ngồi cúi đầu thổn thức bên chiếc đàn lia gẫy. Tượng Euterpe do nhà điêu khắc Auguste Clésinger con rể của nữ văn sĩ George Sand và là chồng của Solange, cô con gái duy nhất của George Sand thiết kế và hoàn tất. Chi phí cho mộ phần và cả chi phí cho chị của Chopin trở về Warsaw để mang trái tim Chopin về quê đều do Jane Stirling một người học trò người Scotland rất giàu của Chopin đài thọ.

Chopin trong những năm còn ở Warsaw, Poland

Nhà thờ Holy Cross. Nhà thờ Holy Cross là một nhà thờ Roman Catholic đã đuợc xây cất lâu đời từ thế kỷ 15, nguyên thủy là một nhà thờ nhỏ rồi dần dần qua biến đổi lịch sử và cho đến đầu thế kỷ 18, nhà thờ đã có những cấu trúc gần như giống hiện đại. Vào đầu thế kỷ 19, nhà thờ có chút thay đổi và vào năm 1882 một hũ đựng di cốt trái tim của nhạc sĩ Frederic Chopin được để vào một cột trụ tại trung bộ giáo đường. Vài chục năm sau, một hũ cốt tương tự chứa trái tim của nhà văn được giải Nobel Văn chương Wladyslaw Reymont cũng được đặt trong nhà thờ này. Năm 1889 tại bậc thang lên cao dẫn vào giáo đường được sửa lại và một tượng điêu khắc chúa Chris mang thánh giá của Pius Weloński đuợc thêm vào. Tại chân tượng mang hàng chữ Sursum Corda ("Lift Up Your Hearts"), biểu hiệu sự chịu đựng của người Ba-lan dưới sự phân chia cai trị của người Nga. Trong nhà thờ còn nhiều ghi tạc trên mộ bia của một số danh nhân Ba-lan.

Hầu hết những nhân vật quan trọng trong chính quyền, nhạc sĩ, họa sĩ khi có tang chế, lễ lạc đều cử hành ở nhà thờ này.

Ghi chú. Nhà thờ Holy Cross nằm cách không bao xa căn nhà cũ của gia đình Chopin và đối diện với khu trường đại học Warsaw trên cùng một con đường Krakowskie Przedmiescie nổi tiếng.

Trái tim của Chopin trong Nhà thờ Holy Cross. Mặc dù Chopin đuợc chôn ở nghiã trang Père Lachaise Pháp, nhưng ông đã yêu cầu trái tim ông đuợc mang về quê hương. Theo đúng lời dặn của Chopin, người chị của Chopin đã mang trái tim Chopin về Warsaw và niêm kín trong một hũ đặt trong cột bên trái của trung bộ giáo đuờng nhà thờ Holy Cross (Kosciól Swietego Krzyza) ở Warsaw, Ba-lan.

Nhà thờ Holy Cross, Warsaw. Poland

Church of the Nuns of the Visitation là một nhà thờ Roman Catholic . Một trong những nhà thờ cổ của Warsaw. Nhà thờ đuợc xây cất là hai giai đoạn, bắt đầu từ năm 1664-1733 rồi đến năm 1754 mới xây tiếp và hoàn tất vào năm 1763.

Nhà thờ này không hề bị phá hủy trong đệ nhị thế chiến. Trong nhà thờ có chứa nhiều tác phẩm nghệ thuật duy trì lại được từ thế kỷ 18.

Nhà thờ The Nuns of the Visitation

President's Palace

"Đơn giản là mục đích cao nhất, có thể thực hiện được khi ta vượt qua được tất cả mọi trở ngại." ["Simplicity is the highest goal, achievable when you have overcome all difficulties"] - Fryderyk Chopin (1810-1849).

Trên cửa tiền đình nhà thờ có gắn một tấm bảng vinh danh người nhạc sĩ tài hoa Frederick Chopin vào tuổi 15 đã chơi đàn piano ở nhà thờ này khi còn là học trò từ năm 1825 đến 1826, trước khi rời Ba-lan vĩnh viễn ("In honour of Fryderyk Chopin, who played on the organ in this church as a pupil of the Warsaw Lyceum in the years 1825-1826".

Fryderyk đi nhà thờ the The Nuns of the Visitation [Kościól Wizytek] trên giải đuờng Krakowskie Przedmieście vào ngày Chủ nhật trong những năm là học trò trung học và ngay cả sau năm 1825 khi Chopin thường ghé để chơi đàn organ.Ngày nay đàn organ mà Chopin từng chơi vẫn còn trong nhà thờ.

Presidential Palace

Dinh tổng thống cũng nằm trên con đường Krakowskie Przedmieście của Warsaw. Dinh được xây cất vào năm 1643 và đuợc tiếp tục thu bổ thay đổi nhiều lần. Chopin đã trình diễn lần đầu tiên tại Dinh Tổng thống này khi mới 8 tuổi..

Ngay trước dinh Tổng thống, có tượng Hoàng tử Jozef Poniatowski.

Poniatowski, là một tướng của Napoleon Bonaparte đã chết trong trận chiến Leipzig và được dân Ba-lan xem như một vị anh hùng quốc gia. Vì thế bức tượng đã điêu khắc ông mặc một áo Cổ điển miêu tả ông là một vị anh hùng Cổ điển.

Krasiđski Palace

Dinh nằm tại công trường Krasiđski Square ở Warsaw. Chopin và gia đình dọn đến từ năm Chopin 17 tuổi cho đến ngày rời Warsaw để đi Pháp năm 1830. Hiên nay nơi này lưu trữ những sưu tập cổ và bản thảo cho Thư viện quốc gia.

Nơi an nghỉ cuối cùng

Như đã viết ở trên, Chopin chết ở Pháp và được chôn cất trong nghĩa trang Père Lachaise. Paris, Pháp. Mộ phần ông được vẽ kiểu bởi nhà điêu khắc Clesinger (chồng của Solange, con gái của George Sand). Trên mộ có hình Chopin trước mặt, và trên nắp mộ có tượng Euterpe, nữ thần Ấm nhạc đang khóc với cây đàn lia đứt giây.

Và mặc dù Chopin được chôn ở nghĩa trang Père Lachaise nhưng ông đã yêu cầu trái tim ông đuợc mang về quê hương. Theo đúng lời dặn của Chopin, người chị của Chopin đã tìm cách mang được trái tim Chopin về Warsaw và niêm kín trong một hũ đặt trong cột bên trái của trung bộ giáo đuờng nhà thờ Holy Cross (Kosciól Swietego Krzyza) ở Warsaw, Ba-lan.

Người viết có dịp thăm viếng mộ phần của Chopin vào mùa thu 2009 tại nghĩa trang Père Lachaise, và năm nay 2010 đã có dịp ghé tận nơi thăm viếng trái tim nhà nhạc sĩ tài hoa tại nhà thờ Holy Cross ở Warsaw, Poland.

Mộ Chopin, nghĩa trang Père Lachaise.

Trái tim Chopin: nhà thờ Holy Cross. Warsaw. Poland.

Tượng đài kỷ niệm Fryderyk Chopin,

Công viên Lazienki Warsaw, Poland

Tượng đài kỷ niệm Fryderyck Chopin

Công viên Lazienki £azienki Królewskie (còn đuợc gọi là công viên tắm của Hoàng gia) là một hỗn hợp có suối nóng gồm 75 mẫu đất vườn và nhiều tác phẩm lịch sử bắt đầu xây từ thế kỷ thứ 17.

Sau khi Stanislaw August Poniatowski trở thành vua Ba-lan vào năm 1764, ông đã dành nhiều thời gian để cho xây cất và mở rộng công viên.

Khu công viên Lazienki rất xanh tươi mát mẻ, rất rộng và nên thơ. Trong đó có Dinh thự Lazienki còn được gọi là "Dinh thự trên mặt nước" vì nó nằm trên một đảo giữa hồ. Công viên cũng có một hí trường rộng mang tên "Nhà hát trên đảo" vì nơi khán giả ngồi cách sân khấu bằng một con kinh nhỏ.

Buổi chiều hôm chúng tôi tới thăm có hòa nhạc trong công viên có tượng đài nhạc sĩ Chopin nên rất đông người. Nhưng sáng sớm hôm sau trở lại thì công viên có được cái yên tĩnh và tuyệt vời của thiên nhiên.

Tượng đài Chopin được vẽ kiểu và xây dựng vào năm 1910 kỷ niệm một trăm năm sinh nhật Chopin nhưng vì trở ngại về kiểu và chiến tranh thứ I nên phải đến năm 1926 mới hoàn tất và đuợc dựng trong công viên.

Ngày 31 tháng 5, 1940 Đức cho phá nổ hoàn toàn tượng đài Chopin. Tuy nhiên mô hình vẫn còn lưu trữ được và sau đó một bản khác được làm lại và hoàn tất vào năm 1958. Trong mùa hè mỗi ngày chủ nhật đều có buổi hòa nhạc ngoài trời ở tại tượng đài Chopin.

Đặc biệt năm 2010, để kỷ niệm 200 năm sinh nhật Fryderyk Chopin's, thành phố Warsaw đã sáng tạo ra một lộ trình đi thăm Chopin qua 15 ghế đá đen mang tên Chopin's Benches. Mỗi một ghế đá bóng láng này đều có đánh dấu địa điểm chỉ định. Du khách có thể theo chỉ dẫn trên ghế đá để vào Internet download một khúc nhạc của Chopin và nghe đọc lịch sử liên quan đến địa điểm đó. Tất cả 15 ghế đá đen là do công trình sáng tạo của Towarzystwo Projektowe và hệ thống kỹ thuật điện tử trên ghế là do công của Aleksandra Zgorzelska.

Chopin's Benches tại Lazienki và tại công trường Krasiński

Tượng đài kỷ niệm Frederick Chopin trong công viên Lazienki tại Warsaw, Poland, do điêu khắc gia Waclaw Szymanowski vẽ kiểu và hoàn tất vào năm 1926 quả thật là một tác phẩm tuyệt đẹp và có ý nghĩa..

Nếu nhìn kỹ vào tấm hình chụp cận:

Tượng cho thấy Chopin ngồi dưới một cây có lẽ là cây liễu (?) đang lắng tai nghe tiếng nhạc của thiên nhiên trong khi đang muờng tượng ra những notes nhạc soạn cho những tác phẩm của ông qua bàn tay phải đang khum lên nửa vời như đang chơi trên phím đàn piano. Dáng cây liễu được xem như tượng trưng cho năm ngón tay của Chopin (trong hình trên chỉ thấy bốn ngón). Gió thổi từ phía tây lọt vào tai phải của Chopin và nhạc phát ra bên phía đông từ tai trái của Chopin.

Đứng gần tượng trong khung cảnh yên tĩnh của công viên, người viết ước gì có cơn gió thổi ngang qua để có thể nghe đuợc âm nhạc đâu đó vang vọng trong gió.

Tượng đài trên thế giới kỷ niệm Chopin

Trên thế giới có nhiều quốc gia cho dựng đài kỷ niệm Chopin

Dưới đây là một số đài kỷ niệm hay tượng vinh danh người nhạc sĩ tài hoa này.

Tượng Chopin tại Monceau Park, Paris. Tượng điêu khắc bởi Jacques Froment Thomas vào năm1906. Tượng cho thấy Chopin đang chơi đàn với một thiên thấn có cánh bay đằng sau và một người dàn bà ngồi lấy tay che mắt dường như đang đằm chìm trong tiếng nhạc.

Tại Hamamatsu, Japan cũng có một bản replica của Szymanowski (tượng Chopin tại công viên Lazienki).

Tại tỉnh Buffalo, New York có một tượng bán thân của Chopin do Joseph C. Mazur hoàn tất vào năm 1925.

Tại Chicago năm nay cũng có dựng tượng để kỷ niệm 200 năm sinh nhật Chopin.

Tại Shanghai, China có tượng Chopin của Lupin khánh thành vào tháng 3 năm 2007.

Tại Singapore cũng có tượng Chopin nằm trong vườn Bách thảo từ năm 2008.

Tại Việt Nam, một tượng đài Chopin khắc rập theo mẫu của Szymanowski cũng đã đuợc khánh thành vào tháng 3, 2010 tại Vân Canh, gần Hà Nội, nhân dịp kỷ niệm 200 năm này.

Và có thể còn nhiều nơi khác nữa trên thế giới mà người viết chưa được biết.