Phạm Duy trong mắt tôi
Đây chỉ là một bài viết
nói lên một vài suy nghĩ cá nhân về một nhạc sĩ lớn của VN. Suy nghĩ cá nhân
thì có thể đúng, có thể sai. Tôi không muốn tranh luận. Tôi khẳng định, tôi
không thích con đường trở về của Phạm Duy. Bài ấy, theo tôi lẽ ra ông nên từ chối. Nhưng cũng có
thể ông phải làm. Bài viết này, công bố một số emails qua lại giữa tôi và
NS Phạm Duy vào năm 2003, liên quan đến một số vấn đề, chỉ có mục đích soi
rọi thêm vài điều với suy nghĩ rằng, có thể có ích chút nào đó cho mai sau
khi viết lại lịch sử. Bởi vì đó là những tâm sự của PD khi ông chưa về Việt Nam. Tôi xin nhắc lại, mọi bài viết công kích PD, tôi đã đọc hết và tôi
cũng không đồng ý việc lựa chọn của ông. Vì thế mọi tranh luận ở đây với
tôi là vô nghĩa. Nếu không thích xin cứ lướt
qua không đọc bài này.
Tôi yêu nhạc Phạm Duy từ bé nhất là những bài tình ca quê hương. Tôi quen ông năm 2003 khi tôi còn ở trong nước. Nguyên do quen thì không từ tôi mà từ ông. Lang thang net lúc bấy giờ là thú vui của PD. Đọc được một bài cảm nhận của tôi về nhạc mình, PD gửi mail làm quen.
Phạm Duy, con người kiêu căng tự phụ
Nhiều người kết án PD là người kiêu căng tự phụ. Tôi tự hỏi trên thế gian này, có nhân tài nào không kiêu căng? Họ, chỉ là nhiều hay ít, ngầm hay không mà thôi.
Có nhạc sĩ thừa nhận với tôi rằng có lẽ PD cũng “chọn mặt mà cư xử”. Với tôi, PD không bao giờ kiêu căng tự phụ. Từ khi quen cho đến khi ông về VN năm 2005, với tôi, lúc nào PD cũng là một người đàn ông lịch sự, lễ độ, lịch thiệp và có chút phong cách của một người hấp thụ văn hóa Pháp. Chưa bao giờ ông cợt nhã hay có thái độ kẻ cả với tôi. So với ông, tôi chỉ đáng tuổi con gái và không là gì để ông phải “lấy lòng” cả. Thế thì vì lý do gì mà ông phải kiên nhẫn e mail, kiên nhẫn giải thích khi tôi “vặn vẹo” về tình ái, về tục ca?
Để biết PD có kiêu căng với những người “tử tế” không, xin xem phụ lục về mail ông viết cho tôi ngày 3/11 và 21/11/2013 tại đây [1]
Phạm Duy với tục ca
Tôi không bao giờ biết Tục Ca. Tôi chỉ nghe Tình Ca và vài bài Thiền Ca. Nhưng bạn hữu tôi chỉ trích Tục Ca. Tôi mail hỏi Phạm Duy về lý do viết Tục Ca. Ông cũng kiên nhẫn trả lời tôi. Ông nói rằng chưa bao giờ ông in Tục Ca hay thu âm cả. Nếu có chỉ là ông tự hát. Ông cũng nói rằng có thể ông đã lầm và tự phá mình khi viết Tục Ca. Tuy vậy, ông cũng lý luận với tôi rằng nếu Quỳnh Couteau (bút hiệu của tôi viết thuở sinh viên) đã dám chỉ trích Bộ Kế Hoạch về những sai trái thì sao lại không cho ông chửi rủa những cái xấu của xã hội bằng âm nhạc.
Đây là những suy nghĩ của PD viết cho tôi về “Tục Ca” [2]
Phạm Duy với chuyện tình ái
PD bị người đời kết án về chuyện tình ái nhiều hơn hết thẩy các nghệ sĩ khác. Tôi hỏi vài người về chuyện Julie, không ai dám khẳng định mà chỉ “nghe nói”. Còn chuyện Khánh Ngọc, có bằng cớ và hiển nhiên là PD rất có lỗi.
Nhiều văn nghệ sĩ khác cũng có một đời sống “phóng túng” như thế hoặc hơn thế. Họ có con riêng và bỏ rơi đứa con tàn tật; họ quyến rũ người con gái và bỏ rơi cả mẹ lẫn con; họ thay vợ như thay áo; thế nhưng có vẻ không ai bị “kết án” và “chửi bới” nhiều như PD. Tại sao thế nhỉ? Trong khi đó dường như tôi chưa hề thấy một phụ nữ nào lên án PD về tình phụ kể cả Khánh Ngọc. Theo lời ông kể, sau khi để tang vợ ba năm, ông có gặp lại Khánh Ngọc. Đương nhiên mối “ngoại tình” này của PD là vết nhơ trong đời ông vì Khánh Ngọc là vợ Phạm Đình Chương. Trở lại chuyện PD không bị người tình nào buộc tội mà chỉ thấy người đời nhất là giới đàn ông thì vài người cho rằng “thuyền to thì sóng lớn” và có thể là sự đố kị ghen tị nữa. Ông được thượng đế ưu đãi nhiều quá. Sáng tác nhạc tài danh, vợ đẹp, con cái đề huề và nhiều phụ nữ đẹp tự nguyện dâng hiến…
Tôi là nữ sinh Gia Long, thêm gốc nhà giáo nên phải nói rằng có phần cổ xưa. Tôi cố gắng viết một cách lịch sự những gì tôi suy nghĩ về một nếp gia đình, về bổn phận của một người chồng, người cha khi tranh luận với Phạm Duy vì dù sao ông cũng đáng tuổi cha tôi.
Thoạt tiên, về “phóng túng”, PD viết cho tôi:
Tôi chưa biết quan niệm của Lan Chi về “phong túng hay không phóng túng”, sau khi tôi đã viết về vấn đề này cho một người dù mới quen nhưng có thể coi như đã hơi thân thân mật. Xin nhớ, tôi chưa hề “thanh minh thanh nga” với bất cứ kẻ nào mang thành kiến về tôi, về chuyện người nghệ sĩ cần phải có đạo đức. Họ có là gì đối với tôi đâu mà tôi phải nói vào mặt họ rằng : tôi mới là người có nhiều đạo đức nhất. Những bạn thân thường rất bất bình vì những thành kiến về tôi, gây nên - có thể - bởi một lực lượng chính trị nào đó. Họ bảo những người mù quáng đó không nhìn thấy đời sống gia đình của tôi vững chắc và êm đẹp hơn của nhiều người, bởi vì không có một người bố Việt Nam nào, trong thời đại vô cùng ly lọan như thế này, mà có thể sống chung với các con từ khi các bé mới sinh ra cho tới ngày các ông con, người đã hơn 50 tuổi, kẻ đã tới gần 40 tuổi.
Hiện nay, tất cả các con trai (từ Quang, Minh, Hùng, Cuờng tới Đức) đều sống với
tôi trong một căn nhà 9 phòng, hai bathroom. Ba người con gái phải ở nhà chồng
nhưng mỗi tuần đều mua đô ăn đắtt tiền mang về cho bố. Vì vậy, tôi đâu cần phải
tái hôn với một bà nào để có người trông nom săn sóc? Ai trông thấy
cảnh gia đình đầm ấm như vậy cũng đều khen tôi rất khéo trong “đạo làm người”.
Đạo làm người VN (đạo đức đấy!), thứ nhất là trong một căn nhà nhỏ mà tạo được
sự tam tứ đại đồng đường. Thứ hai là tôi liên miên bị gieo tiếng xấu nhưng
trong cả một đời, tôi không nói xấu một ai cả. Thứ ba (tôi nhắc lại) tôi
sống rất trong lành, hơn các nghệ sĩ VN thường mắc phải tệ đoan cờ bạc rượu
chè, đĩ điếm… Những đàn bà mà tôi yêu đều là những người tôi rất kính trọng,
còn có người tôi không hề đụng tới da thịt vì yêu nhau bằng tâm hồn là đủ rồi.
Tôi nghĩ Lan Chi phải bênh vực tôi, nếu thấy là đúng. Lan Chi nói tới việc “tránh nói tới đời tư” thì với thư này Lan Chi đã thấy đời tư Lã Bố rồi : hãy đọc lại ba điều vừa trên, tôi “phóng túng” à? Còn chỉ vì thấy tôi làm Tục Ca nên e ngại thì tôi hỏi Lan Chi một câu: có ai dám chửi vào cái xã hội thối nát lúc đó không. Xã hội bây giờ đáng khen hay đáng chê? Trả lời MOA ngay.
Hì hì hì… Cười một chút cho Lan Chi thấy rằng: tôi luôn luôn là người rất lạc quan. Bỗng nhớ tới bài hát xa xưa: Tôi Còn Yêu Tôi Cứ Yêu, sọan tại Saigon trong năm 1964. (Thư ngày 13/11/2003)
Quả thật với xã hội Mỹ thì hiện tượng các con lớn vẫn sống chung với bố đúng là hơi hiếm. Dù sao có thể giải thích là vì PD như một đầu tầu trong việc kiếm sống bằng âm nhạc nên các con-là toa tầu-phải theo. Nhưng tôi ngẫm nghĩ về điều PD nói: phải, những người khác thì đam mê rượu, á phiện còn ông không hề vướng những thứ ấy. Ông chỉ có khoản tình ái. Một người có nhiều điều kiện để nhiều phụ nữ, già hay trẻ, yêu đắm đuối, sẵn sàng dâng hiến và ông không thể từ chối, thì thế nào nhỉ? Quả là điều này làm tôi bối rối vì tôi đã chứng kiến nhiều đàn ông khác, họ chả được tài ba như PD nhưng khi mỡ dâng miệng mèo thì họ cũng không thể bỏ qua cho dù họ đang ở một vị trí mà đạo đức xã hội không cho phép họ xơi miếng mỡ ấy.
Trả lời tiếp cho những suy nghĩ khá cổ của tôi, PD vẫn kiên nhẫn:
Nhân có bức hồi thư vừa rồi của Lan Chi, tôi mạn phép có vài ba ý kiến rất thân tình: Từ ngày còn trẻ, Lan Chi đã đựơc Bà và Cha “nhồi nặn”, chắc chắn là với một thứ đạo lý Khổng, Mạnh cho nên đã cho rằng: là phụ nữ Việt Nam thì không nên “phóng túng” (có chồng là zero bồ). Cứ cho là đúng đối với cái xã hội hậu-bán-thế kỷ 20. Thế nhưng trong xã hội vào thời đại 2000, trước sự ngọai tình vô tội vạ của phái Nam, chúng ta có thể duy trì sự khắt khe đối với phái Nữ không? Phụ nữ ở Âu Tây đòi bình quyền, ngoài quyền ăn nói, làm việc, còn có cả quyền tư do luyến ái. Xin nói ngay, tôi không phải là người vô địch trong việc xuống đường để đòi cho phụ nữ (có quyền tự do luyến ái) đâu nhé! Tôi chỉ muốn là người hơn tuổn khuyên Lan Chi nhìn vào thực tế, cái gì và lúc nào là đúng, cái gì và lúc nào là không đúng nữa rồi. Thế thôi!.
Việc tái hôn chắc chắn là điều cần thiết ở xứ Mỹ, đối với những người góa bụa và tuổi đã cao, vì con cháu ở xa hay quá bận đi làm… Đối với người mang tên Người Tình Già thì nếu hôm qua và ngày mai, ở Sơn Tây, Phú Nhuận hay New York, Paris, tôi gặp bà nào mà có sự tâm hợp thì lấy liền tay, chính các con tôi đã muốn zdậy! Ê bồ tèo, có bà nào đáng để cho moa “nâng mùi xoa, xử ví” thì vui lòng làm mối cho già (mà ham) này đi! (Thư ngày 14/11/2003)
Sau đó tôi gửi cho ông một số tài liệu mà tôi nhặt được ở net nói về ông. PD đã, vẫn kiên nhẫn, trình bầy cho tôi về thế nào là “phóng túng”. Đồng thời ông chia sẻ thêm về gia đình ông. Ông xưng tụng vợ ông, ca sĩ Thái Hằng là Á Thánh vì bà biết hết việc ông làm nhưng bà tha thứ cho ông. Tôi, sau khi đọc tâm sự nói rằng cuộc đời một nghệ sĩ tài danh như ông, chỉ vững như kiềng ba chân với Nghệ Thuật, Người Tình, Gia Đình, tôi bỗng thấy bâng khuâng. Phải chăng “chân lý bên này Pyrenes khác với bên kia?” Tôi xúc động khi thấy ông viết như sau: “Nhưng tôi rất vui vì Lan Chi đã có một bài viết rất hay về một bài hát của tôi… nhất là vì Lan Chi khéo dạy Quỳnh Chi, kéo Quỳnh Chi trở về với những giá trị nghệ thuật đích thực. Hiện nay nghệ thuật ở VN (trong hay ngòai nứơc) đang lâm vào tình trạng suy thoái, ai là người thực sự yêu nước yêu dân, yêu tuổi trẻ thì cùng nhau đi tìm lối thóat ở những giá trị còn đang bị lấp liếm bởi lũ đạo đức giả, lũ chính trị gia lạc hậu.” Xem thêm mails PD tại đây [3].
Phạm Duy với bông giấy
Khi bài viết của Bông Giấy phổ biến (bây giờ vẫn có người tiếp tục phổ biến) thì tôi còn ở trong nước. Tôi đọc được ở net sau khi quen PD. Tôi hỏi, PD gửi cho tôi cái mà ông gọi là “Gió Tanh Mưa Máu”, trong đó có các bài phản bác của nhiều người như Văn Thanh, Lại Mạnh Cường, Đoàn Xuân Kiên…Đồng thời ông khẳng định “Giết PD thì dùng ngay LHMuc, Bgiấy để bôi nhọ PD. Tôi nghĩ: chỉ có những kẻ ngây thơ hay ngu si thì mới tin lời LHM hay BG. Muốn bạch hóa, chỉ cần một câu hỏi: PD “tuyên bố” câu đó ở đâu, có thu thanh được tiếng nói của ông ta về chuyện đó không? Có đọc được những lời “tuyên bố” đó đăng ở sách nào, báo nào không?” ( trích thư ngày 21 tháng 11, 2003) thì tôi có bất bình. Lúc đó, tức là năm 2003, tôi nghĩ rằng PD vốn có tài nên ngông và phát biểu đôi lúc theo kiểu “bất cần”. Điều xui xẻo xảy ra cho PD là sau đó Bông Giấy viết bài. Lý do nào bà BG làm thế, chắc chỉ có bà biết. Lý do nào nhiều người hùa vào chửi rủa, chắc chỉ có họ hiểu.
Tôi không có ý kiến gì về bài của Bông Giấy. Tôi chỉ nghĩ như thế này: có những điều người ta nói trong lúc “trà dư tửu hậu” thì không nên coi đó là những tuyên bố chính thức. Thấy tôi hỏi, PD gửi cho tôi ít tài liệu và đây là những mails mà PD nói chuyện với tôi về bài của Bông Giấy. [4]
Phạm Duy với tác phẩm
Như Phạm Duy từng nhận xét rằng “Lan Chi dậy con gái Quỳnh Chi là yêu cây đàn chứ không yêu người đàn“, thì tôi cũng yêu nhạc phẩm chứ không chú ý người. Cũng trong năm 2003, khoảngthời gian quen PD, tôi tiếp tục viết một số bài cảm nhận về nhạc PD đăng ở web ĐT. Mỗi khi có ý kiến của độc giả về bài tôi hay thắc mắc gì đó đến nhạc phẩm, tôi có fw cho PD coi. Với nhạc phẩm“Người Về”, một độc giả cho rằng PD đã đứng ở vị trí khác khi viết và chưa đủ để diễn tả ý quê nghèo, PD đã cố gắng trả lời cho tôi như mail dưới đây. Trong những lúc này, PD lộ ra một con người khác. Con người đó rất thiết tha với tác phẩm của mình, rất cẩn trọng tinh tế trong sáng tác. Tôi đã bật cười khi đọc mail ông trong đó Anh Pháp Việt đề huề như sau: “Toa, Lan Chi hiểu rất rõ chữ la đà, moa thank you very much.”
Đây là mail PD viết khi tôi chuyển ý kiến độc giả:
Dear Lan Chi
Lan Chi có câu trả lời “cái con người” (đã cho rằng: PD “tưởng tượng mà viết” NGƯỜI VỀ…) là rất đúng. Người sáng tác phải thai nghén tác phẩm của mình trong thời gian nào đó rồi bỗng có lúc viết ra (tôi bỏ 15 năm thai nghén BAY CHIM BO XU, rồi viết cái mini-opera này trong có một tuần lễ).
“Cái con người” này là giáo sư Việt Văn hay là thầy giáo làng mà có lời bàn là : Hẳn là miền quê những năm vừa qua. Chữ miền quê chưa diễn tả đủ ý tang tóc chiến tranh, binh lữa, làm cho mẹ yêu đã già…” Tại sao Lan Chi mất thì giờ bàn tán với một người không hiểu nổi rằng sau câu trước (những năm vừa qua…) còn có câu sau (chiếc bóng in trên vách nhà, một ngày một đêm tóc sương phai mờ). Ý của toi đâu có phải tả cảnh chiến tranh mà nói tới sự chóng già của người mẹ. Còn nữa: (một ngày một đêm) tôi đã chứng kiến việc một người bạn vì một hcuyên đau khổ mà tóc đang xanh bỗng bạc trắng.
(Người bạn Lan Chi bảo rằng “Tóc sương phai mờ, không nói thêm được gì). Mẹ yêu đã già, là đủ rồi”, trời đất quỷ thần ơi thế thì cya nói chuyện suông chứ cần gì soạn lời ca, lời kiếc làm gì nữa..
(chuông chùa nào la đà) La đà còn có nghĩa là lả lướt, như vậy ngoài “thanh”, tôi còn cho người nghe thấy cả “họa” nữa. Toa, Lan Chi hiểu rất rõ chữ la đà, moa thank you toa very much.
(rong rêu cuoc tinh) hay vô cùng, mà tai trâu chê thi tôi không biết nói sao bây giờ? Rong rêu lúc nào cũng cho ta cảm tưởng cũ kỹ, dĩ vãng, xa xưa. TCS làm đẹp ngôn ngữ VN. Ông đi tìm những cái mới, rất là đáng khen.
(số nghèo) đúng như Lan Chi nghĩ. Ai nói tới chuyện tiền bạc trong NGUOI VE. Chúng ta lúc nào mà chẳng thương những duyên số không may.
(Có một điểm đáng quan tâm: chỗ đứng và cách nhìn của tác giả lúc đó, là một sự
ngoái đầu nhìn lại) Đúng là giọng lưỡi của người chạy theo chính trị,
chính trị nào thì toa biết roi. Mẹ kiếp, nếu tôi không để ngày và nơi soạn
Người Về thì lấy đấu để biết chỗ đứng của tôi? Hơn nữa đứng ở đâu, ở chốn
sang hay nơi nghèo, lúc mình đủ hay hay thiếu ăn thì lòng người
nghệ sĩ (cách nhìn) là phải biết rung động trước tha nhân. Thằng cha
này, có lẽ là “cán bộ huyện” qúa, toa ơi.
Lan Chi, Viết chơi chơi, gọi là đáp lại tấm lòng tốt của Lan Chi. Xin tiểu thư giã từ vai trò avocat du diable đi nhé… Xin im lặng, âm thầm, làm công việc đi tìm cái đẹp để trao cho tuổi trẻ.” (trích thư ngày 22/11/2003)
Lời cuối
Tôi đọc những giòng dưới đây từ giangkq@yahoo.com ở net:
Những kỷ niệm trong đời của chúng ta có nhạc PD thấp thoáng đâu đây, có nhiều lắm chứ. Đã bao lần chúng ta hẹn hò với người yêu ở một quán bên đường để ”Uống ly chanh đường, uống môi em ngọt …”. Đã có những lúc chúng ta,lặng người cầm Sự vụ lệnh để nhận một nhiệm sở trên một thành phố nơi cao chỉ mơ hồ nghe nói đến, bên tai như nghe văng vẳng: ” Anh sẽ ra đi về miền mênh mông , cơn gió Cao nguyên, nhiều đêm lạnh lùng …”. Chúng ta đã từng, tay ôm súng bước quân hành mà trong lòng còn thổn thức vương vấn cuộc đời học sinh sinh viên, miệng hát bài hát Xuất Quân của ai nhỉ? Nhạc PD cũng đã được cất lên lén lút bằng những giọng hát chỉ được nuôi dưỡng bằng củ sắn và bo bo. Khi ra đi vượt biển trên chiếc tầu nhỏ, lúc phải tăng tốc độ tàu để vượt khỏi cơn bão đang đuổi tới sau lưng, mọi người dưới khoang đang bình yên say ngủ, làm sao quên được bài hát với người bạn thân ”Thuyền ơi, viễn xứ xa xưa. Một lần đi dạt bến lau thưa … ” . Và bây giờ, đã về hưu, với những cái chết của bạn bè đã hiện diện, với cái chết của mình đang rình chờ trước mặt, mấy ai nghe: “Lá vàng rơi! Lá vàng rơi!Như chút hơi người giã ơn đời trên nẻo đường hấp hối …” mà không cảm thấy xót xa cho cuộc sống ngắn hạn?
Tôi đồng ý với giangkq@yahoo.com. Tôi nghĩ rằng PD đã đóng góp nhiều cho âm nhạc Việt Nam, điều mà không ai phủ nhận. Có vẻ như không còn ai viết “Tình Ca” với “Tôi yêu tiếng nước tôi từ khi mới ra đời” hay hơn PD nữa.
PD đã đóng góp tiếp tục cho âm nhạc hải ngoại với “Một ngày 54 cha bỏ quê..”. Rồi PD đã từ bỏ chính nghĩa cờ vàng, trở về Việt Nam. Chỉ mình ông biết được lý do chính xác. Mọi nhận định khác chỉ là suy đoán. Tất nhiên có người thông cảm những lý do của ông và có người không.
Phạm Duy không thể trở về lặng lẽ như Tạ Tỵ. Tác phẩm chống cộng của ông trải dài từ 1954 đến sau 1975 là bản án tử hình cho ông. PD còn muốn nhạc phẩm mình được vang lên trong nước, các con mình được tự do kinh doanh phòng trà sinh sống. Vì thế PD phải “uyển chuyển”.
Thật đáng tiếc.
Duy có một điều, một nhạc sĩ và tôi nhận ra rằng chưa bao giờ Phạm Duy viết một bản nhạc ca tụng cộng sản kể từ khi ông trở về năm 2005 cho đến khi ông lìa đời 2013. Lịch sử mai sau chép về âm nhạc PD sẽ toàn tình ca quê hương, tình ca đôi lứa, thiền ca, nhạc chiêu hồi, nhạc lưu vong và Hương Ca. Không hề vẩn đục bởi một chút nhạc đỏ nào.
Châu Đình An, một người từng là “con nuôi” của Phạm Duy đã viết, để coi như một nén hương cho ông nhưng cũng là một lời nhắn nhủ cho những kẻ khác: sự thỏa hiệp với vc luôn thua thiệt về mình. [5]
Và tôi, Hoàng Lan Chi, một người từng là bạn “vong niên” của PD, từng yêu tình ca quê hương của ông, từng “tranh luận” với ông về đạo đức, về tục ca, về những tuyên bố “ngông nghênh”, viết bài này, với dẫn chứng là các e mails, cũng chỉ là một thương tiếc, ngậm ngùi cho một nhân tài đã chọn sai con đường. Bài học còn đó, những người khác có dẫm vào vết xe đổ đó hay không?.
Tôi yêu nhạc Phạm Duy từ bé nhất là những bài tình ca quê hương. Tôi quen ông năm 2003 khi tôi còn ở trong nước. Nguyên do quen thì không từ tôi mà từ ông. Lang thang net lúc bấy giờ là thú vui của PD. Đọc được một bài cảm nhận của tôi về nhạc mình, PD gửi mail làm quen.
Phạm Duy, con người kiêu căng tự phụ
Nhiều người kết án PD là người kiêu căng tự phụ. Tôi tự hỏi trên thế gian này, có nhân tài nào không kiêu căng? Họ, chỉ là nhiều hay ít, ngầm hay không mà thôi.
Có nhạc sĩ thừa nhận với tôi rằng có lẽ PD cũng “chọn mặt mà cư xử”. Với tôi, PD không bao giờ kiêu căng tự phụ. Từ khi quen cho đến khi ông về VN năm 2005, với tôi, lúc nào PD cũng là một người đàn ông lịch sự, lễ độ, lịch thiệp và có chút phong cách của một người hấp thụ văn hóa Pháp. Chưa bao giờ ông cợt nhã hay có thái độ kẻ cả với tôi. So với ông, tôi chỉ đáng tuổi con gái và không là gì để ông phải “lấy lòng” cả. Thế thì vì lý do gì mà ông phải kiên nhẫn e mail, kiên nhẫn giải thích khi tôi “vặn vẹo” về tình ái, về tục ca?
Để biết PD có kiêu căng với những người “tử tế” không, xin xem phụ lục về mail ông viết cho tôi ngày 3/11 và 21/11/2013 tại đây [1]
Phạm Duy với tục ca
Tôi không bao giờ biết Tục Ca. Tôi chỉ nghe Tình Ca và vài bài Thiền Ca. Nhưng bạn hữu tôi chỉ trích Tục Ca. Tôi mail hỏi Phạm Duy về lý do viết Tục Ca. Ông cũng kiên nhẫn trả lời tôi. Ông nói rằng chưa bao giờ ông in Tục Ca hay thu âm cả. Nếu có chỉ là ông tự hát. Ông cũng nói rằng có thể ông đã lầm và tự phá mình khi viết Tục Ca. Tuy vậy, ông cũng lý luận với tôi rằng nếu Quỳnh Couteau (bút hiệu của tôi viết thuở sinh viên) đã dám chỉ trích Bộ Kế Hoạch về những sai trái thì sao lại không cho ông chửi rủa những cái xấu của xã hội bằng âm nhạc.
Đây là những suy nghĩ của PD viết cho tôi về “Tục Ca” [2]
Phạm Duy với chuyện tình ái
PD bị người đời kết án về chuyện tình ái nhiều hơn hết thẩy các nghệ sĩ khác. Tôi hỏi vài người về chuyện Julie, không ai dám khẳng định mà chỉ “nghe nói”. Còn chuyện Khánh Ngọc, có bằng cớ và hiển nhiên là PD rất có lỗi.
Nhiều văn nghệ sĩ khác cũng có một đời sống “phóng túng” như thế hoặc hơn thế. Họ có con riêng và bỏ rơi đứa con tàn tật; họ quyến rũ người con gái và bỏ rơi cả mẹ lẫn con; họ thay vợ như thay áo; thế nhưng có vẻ không ai bị “kết án” và “chửi bới” nhiều như PD. Tại sao thế nhỉ? Trong khi đó dường như tôi chưa hề thấy một phụ nữ nào lên án PD về tình phụ kể cả Khánh Ngọc. Theo lời ông kể, sau khi để tang vợ ba năm, ông có gặp lại Khánh Ngọc. Đương nhiên mối “ngoại tình” này của PD là vết nhơ trong đời ông vì Khánh Ngọc là vợ Phạm Đình Chương. Trở lại chuyện PD không bị người tình nào buộc tội mà chỉ thấy người đời nhất là giới đàn ông thì vài người cho rằng “thuyền to thì sóng lớn” và có thể là sự đố kị ghen tị nữa. Ông được thượng đế ưu đãi nhiều quá. Sáng tác nhạc tài danh, vợ đẹp, con cái đề huề và nhiều phụ nữ đẹp tự nguyện dâng hiến…
Tôi là nữ sinh Gia Long, thêm gốc nhà giáo nên phải nói rằng có phần cổ xưa. Tôi cố gắng viết một cách lịch sự những gì tôi suy nghĩ về một nếp gia đình, về bổn phận của một người chồng, người cha khi tranh luận với Phạm Duy vì dù sao ông cũng đáng tuổi cha tôi.
Thoạt tiên, về “phóng túng”, PD viết cho tôi:
Tôi chưa biết quan niệm của Lan Chi về “phong túng hay không phóng túng”, sau khi tôi đã viết về vấn đề này cho một người dù mới quen nhưng có thể coi như đã hơi thân thân mật. Xin nhớ, tôi chưa hề “thanh minh thanh nga” với bất cứ kẻ nào mang thành kiến về tôi, về chuyện người nghệ sĩ cần phải có đạo đức. Họ có là gì đối với tôi đâu mà tôi phải nói vào mặt họ rằng : tôi mới là người có nhiều đạo đức nhất. Những bạn thân thường rất bất bình vì những thành kiến về tôi, gây nên - có thể - bởi một lực lượng chính trị nào đó. Họ bảo những người mù quáng đó không nhìn thấy đời sống gia đình của tôi vững chắc và êm đẹp hơn của nhiều người, bởi vì không có một người bố Việt Nam nào, trong thời đại vô cùng ly lọan như thế này, mà có thể sống chung với các con từ khi các bé mới sinh ra cho tới ngày các ông con, người đã hơn 50 tuổi, kẻ đã tới gần 40 tuổi.
Tôi nghĩ Lan Chi phải bênh vực tôi, nếu thấy là đúng. Lan Chi nói tới việc “tránh nói tới đời tư” thì với thư này Lan Chi đã thấy đời tư Lã Bố rồi : hãy đọc lại ba điều vừa trên, tôi “phóng túng” à? Còn chỉ vì thấy tôi làm Tục Ca nên e ngại thì tôi hỏi Lan Chi một câu: có ai dám chửi vào cái xã hội thối nát lúc đó không. Xã hội bây giờ đáng khen hay đáng chê? Trả lời MOA ngay.
Hì hì hì… Cười một chút cho Lan Chi thấy rằng: tôi luôn luôn là người rất lạc quan. Bỗng nhớ tới bài hát xa xưa: Tôi Còn Yêu Tôi Cứ Yêu, sọan tại Saigon trong năm 1964. (Thư ngày 13/11/2003)
Quả thật với xã hội Mỹ thì hiện tượng các con lớn vẫn sống chung với bố đúng là hơi hiếm. Dù sao có thể giải thích là vì PD như một đầu tầu trong việc kiếm sống bằng âm nhạc nên các con-là toa tầu-phải theo. Nhưng tôi ngẫm nghĩ về điều PD nói: phải, những người khác thì đam mê rượu, á phiện còn ông không hề vướng những thứ ấy. Ông chỉ có khoản tình ái. Một người có nhiều điều kiện để nhiều phụ nữ, già hay trẻ, yêu đắm đuối, sẵn sàng dâng hiến và ông không thể từ chối, thì thế nào nhỉ? Quả là điều này làm tôi bối rối vì tôi đã chứng kiến nhiều đàn ông khác, họ chả được tài ba như PD nhưng khi mỡ dâng miệng mèo thì họ cũng không thể bỏ qua cho dù họ đang ở một vị trí mà đạo đức xã hội không cho phép họ xơi miếng mỡ ấy.
Trả lời tiếp cho những suy nghĩ khá cổ của tôi, PD vẫn kiên nhẫn:
Nhân có bức hồi thư vừa rồi của Lan Chi, tôi mạn phép có vài ba ý kiến rất thân tình: Từ ngày còn trẻ, Lan Chi đã đựơc Bà và Cha “nhồi nặn”, chắc chắn là với một thứ đạo lý Khổng, Mạnh cho nên đã cho rằng: là phụ nữ Việt Nam thì không nên “phóng túng” (có chồng là zero bồ). Cứ cho là đúng đối với cái xã hội hậu-bán-thế kỷ 20. Thế nhưng trong xã hội vào thời đại 2000, trước sự ngọai tình vô tội vạ của phái Nam, chúng ta có thể duy trì sự khắt khe đối với phái Nữ không? Phụ nữ ở Âu Tây đòi bình quyền, ngoài quyền ăn nói, làm việc, còn có cả quyền tư do luyến ái. Xin nói ngay, tôi không phải là người vô địch trong việc xuống đường để đòi cho phụ nữ (có quyền tự do luyến ái) đâu nhé! Tôi chỉ muốn là người hơn tuổn khuyên Lan Chi nhìn vào thực tế, cái gì và lúc nào là đúng, cái gì và lúc nào là không đúng nữa rồi. Thế thôi!.
Việc tái hôn chắc chắn là điều cần thiết ở xứ Mỹ, đối với những người góa bụa và tuổi đã cao, vì con cháu ở xa hay quá bận đi làm… Đối với người mang tên Người Tình Già thì nếu hôm qua và ngày mai, ở Sơn Tây, Phú Nhuận hay New York, Paris, tôi gặp bà nào mà có sự tâm hợp thì lấy liền tay, chính các con tôi đã muốn zdậy! Ê bồ tèo, có bà nào đáng để cho moa “nâng mùi xoa, xử ví” thì vui lòng làm mối cho già (mà ham) này đi! (Thư ngày 14/11/2003)
Sau đó tôi gửi cho ông một số tài liệu mà tôi nhặt được ở net nói về ông. PD đã, vẫn kiên nhẫn, trình bầy cho tôi về thế nào là “phóng túng”. Đồng thời ông chia sẻ thêm về gia đình ông. Ông xưng tụng vợ ông, ca sĩ Thái Hằng là Á Thánh vì bà biết hết việc ông làm nhưng bà tha thứ cho ông. Tôi, sau khi đọc tâm sự nói rằng cuộc đời một nghệ sĩ tài danh như ông, chỉ vững như kiềng ba chân với Nghệ Thuật, Người Tình, Gia Đình, tôi bỗng thấy bâng khuâng. Phải chăng “chân lý bên này Pyrenes khác với bên kia?” Tôi xúc động khi thấy ông viết như sau: “Nhưng tôi rất vui vì Lan Chi đã có một bài viết rất hay về một bài hát của tôi… nhất là vì Lan Chi khéo dạy Quỳnh Chi, kéo Quỳnh Chi trở về với những giá trị nghệ thuật đích thực. Hiện nay nghệ thuật ở VN (trong hay ngòai nứơc) đang lâm vào tình trạng suy thoái, ai là người thực sự yêu nước yêu dân, yêu tuổi trẻ thì cùng nhau đi tìm lối thóat ở những giá trị còn đang bị lấp liếm bởi lũ đạo đức giả, lũ chính trị gia lạc hậu.” Xem thêm mails PD tại đây [3].
Khi bài viết của Bông Giấy phổ biến (bây giờ vẫn có người tiếp tục phổ biến) thì tôi còn ở trong nước. Tôi đọc được ở net sau khi quen PD. Tôi hỏi, PD gửi cho tôi cái mà ông gọi là “Gió Tanh Mưa Máu”, trong đó có các bài phản bác của nhiều người như Văn Thanh, Lại Mạnh Cường, Đoàn Xuân Kiên…Đồng thời ông khẳng định “Giết PD thì dùng ngay LHMuc, Bgiấy để bôi nhọ PD. Tôi nghĩ: chỉ có những kẻ ngây thơ hay ngu si thì mới tin lời LHM hay BG. Muốn bạch hóa, chỉ cần một câu hỏi: PD “tuyên bố” câu đó ở đâu, có thu thanh được tiếng nói của ông ta về chuyện đó không? Có đọc được những lời “tuyên bố” đó đăng ở sách nào, báo nào không?” ( trích thư ngày 21 tháng 11, 2003) thì tôi có bất bình. Lúc đó, tức là năm 2003, tôi nghĩ rằng PD vốn có tài nên ngông và phát biểu đôi lúc theo kiểu “bất cần”. Điều xui xẻo xảy ra cho PD là sau đó Bông Giấy viết bài. Lý do nào bà BG làm thế, chắc chỉ có bà biết. Lý do nào nhiều người hùa vào chửi rủa, chắc chỉ có họ hiểu.
Tôi không có ý kiến gì về bài của Bông Giấy. Tôi chỉ nghĩ như thế này: có những điều người ta nói trong lúc “trà dư tửu hậu” thì không nên coi đó là những tuyên bố chính thức. Thấy tôi hỏi, PD gửi cho tôi ít tài liệu và đây là những mails mà PD nói chuyện với tôi về bài của Bông Giấy. [4]
Phạm Duy với tác phẩm
Như Phạm Duy từng nhận xét rằng “Lan Chi dậy con gái Quỳnh Chi là yêu cây đàn chứ không yêu người đàn“, thì tôi cũng yêu nhạc phẩm chứ không chú ý người. Cũng trong năm 2003, khoảngthời gian quen PD, tôi tiếp tục viết một số bài cảm nhận về nhạc PD đăng ở web ĐT. Mỗi khi có ý kiến của độc giả về bài tôi hay thắc mắc gì đó đến nhạc phẩm, tôi có fw cho PD coi. Với nhạc phẩm“Người Về”, một độc giả cho rằng PD đã đứng ở vị trí khác khi viết và chưa đủ để diễn tả ý quê nghèo, PD đã cố gắng trả lời cho tôi như mail dưới đây. Trong những lúc này, PD lộ ra một con người khác. Con người đó rất thiết tha với tác phẩm của mình, rất cẩn trọng tinh tế trong sáng tác. Tôi đã bật cười khi đọc mail ông trong đó Anh Pháp Việt đề huề như sau: “Toa, Lan Chi hiểu rất rõ chữ la đà, moa thank you very much.”
Đây là mail PD viết khi tôi chuyển ý kiến độc giả:
Dear Lan Chi
Lan Chi có câu trả lời “cái con người” (đã cho rằng: PD “tưởng tượng mà viết” NGƯỜI VỀ…) là rất đúng. Người sáng tác phải thai nghén tác phẩm của mình trong thời gian nào đó rồi bỗng có lúc viết ra (tôi bỏ 15 năm thai nghén BAY CHIM BO XU, rồi viết cái mini-opera này trong có một tuần lễ).
“Cái con người” này là giáo sư Việt Văn hay là thầy giáo làng mà có lời bàn là : Hẳn là miền quê những năm vừa qua. Chữ miền quê chưa diễn tả đủ ý tang tóc chiến tranh, binh lữa, làm cho mẹ yêu đã già…” Tại sao Lan Chi mất thì giờ bàn tán với một người không hiểu nổi rằng sau câu trước (những năm vừa qua…) còn có câu sau (chiếc bóng in trên vách nhà, một ngày một đêm tóc sương phai mờ). Ý của toi đâu có phải tả cảnh chiến tranh mà nói tới sự chóng già của người mẹ. Còn nữa: (một ngày một đêm) tôi đã chứng kiến việc một người bạn vì một hcuyên đau khổ mà tóc đang xanh bỗng bạc trắng.
(Người bạn Lan Chi bảo rằng “Tóc sương phai mờ, không nói thêm được gì). Mẹ yêu đã già, là đủ rồi”, trời đất quỷ thần ơi thế thì cya nói chuyện suông chứ cần gì soạn lời ca, lời kiếc làm gì nữa..
(chuông chùa nào la đà) La đà còn có nghĩa là lả lướt, như vậy ngoài “thanh”, tôi còn cho người nghe thấy cả “họa” nữa. Toa, Lan Chi hiểu rất rõ chữ la đà, moa thank you toa very much.
(rong rêu cuoc tinh) hay vô cùng, mà tai trâu chê thi tôi không biết nói sao bây giờ? Rong rêu lúc nào cũng cho ta cảm tưởng cũ kỹ, dĩ vãng, xa xưa. TCS làm đẹp ngôn ngữ VN. Ông đi tìm những cái mới, rất là đáng khen.
(số nghèo) đúng như Lan Chi nghĩ. Ai nói tới chuyện tiền bạc trong NGUOI VE. Chúng ta lúc nào mà chẳng thương những duyên số không may.
Lan Chi, Viết chơi chơi, gọi là đáp lại tấm lòng tốt của Lan Chi. Xin tiểu thư giã từ vai trò avocat du diable đi nhé… Xin im lặng, âm thầm, làm công việc đi tìm cái đẹp để trao cho tuổi trẻ.” (trích thư ngày 22/11/2003)
Lời cuối
Tôi đọc những giòng dưới đây từ giangkq@yahoo.com ở net:
Những kỷ niệm trong đời của chúng ta có nhạc PD thấp thoáng đâu đây, có nhiều lắm chứ. Đã bao lần chúng ta hẹn hò với người yêu ở một quán bên đường để ”Uống ly chanh đường, uống môi em ngọt …”. Đã có những lúc chúng ta,lặng người cầm Sự vụ lệnh để nhận một nhiệm sở trên một thành phố nơi cao chỉ mơ hồ nghe nói đến, bên tai như nghe văng vẳng: ” Anh sẽ ra đi về miền mênh mông , cơn gió Cao nguyên, nhiều đêm lạnh lùng …”. Chúng ta đã từng, tay ôm súng bước quân hành mà trong lòng còn thổn thức vương vấn cuộc đời học sinh sinh viên, miệng hát bài hát Xuất Quân của ai nhỉ? Nhạc PD cũng đã được cất lên lén lút bằng những giọng hát chỉ được nuôi dưỡng bằng củ sắn và bo bo. Khi ra đi vượt biển trên chiếc tầu nhỏ, lúc phải tăng tốc độ tàu để vượt khỏi cơn bão đang đuổi tới sau lưng, mọi người dưới khoang đang bình yên say ngủ, làm sao quên được bài hát với người bạn thân ”Thuyền ơi, viễn xứ xa xưa. Một lần đi dạt bến lau thưa … ” . Và bây giờ, đã về hưu, với những cái chết của bạn bè đã hiện diện, với cái chết của mình đang rình chờ trước mặt, mấy ai nghe: “Lá vàng rơi! Lá vàng rơi!Như chút hơi người giã ơn đời trên nẻo đường hấp hối …” mà không cảm thấy xót xa cho cuộc sống ngắn hạn?
Tôi đồng ý với giangkq@yahoo.com. Tôi nghĩ rằng PD đã đóng góp nhiều cho âm nhạc Việt Nam, điều mà không ai phủ nhận. Có vẻ như không còn ai viết “Tình Ca” với “Tôi yêu tiếng nước tôi từ khi mới ra đời” hay hơn PD nữa.
PD đã đóng góp tiếp tục cho âm nhạc hải ngoại với “Một ngày 54 cha bỏ quê..”. Rồi PD đã từ bỏ chính nghĩa cờ vàng, trở về Việt Nam. Chỉ mình ông biết được lý do chính xác. Mọi nhận định khác chỉ là suy đoán. Tất nhiên có người thông cảm những lý do của ông và có người không.
Phạm Duy không thể trở về lặng lẽ như Tạ Tỵ. Tác phẩm chống cộng của ông trải dài từ 1954 đến sau 1975 là bản án tử hình cho ông. PD còn muốn nhạc phẩm mình được vang lên trong nước, các con mình được tự do kinh doanh phòng trà sinh sống. Vì thế PD phải “uyển chuyển”.
Thật đáng tiếc.
Duy có một điều, một nhạc sĩ và tôi nhận ra rằng chưa bao giờ Phạm Duy viết một bản nhạc ca tụng cộng sản kể từ khi ông trở về năm 2005 cho đến khi ông lìa đời 2013. Lịch sử mai sau chép về âm nhạc PD sẽ toàn tình ca quê hương, tình ca đôi lứa, thiền ca, nhạc chiêu hồi, nhạc lưu vong và Hương Ca. Không hề vẩn đục bởi một chút nhạc đỏ nào.
Châu Đình An, một người từng là “con nuôi” của Phạm Duy đã viết, để coi như một nén hương cho ông nhưng cũng là một lời nhắn nhủ cho những kẻ khác: sự thỏa hiệp với vc luôn thua thiệt về mình. [5]
Và tôi, Hoàng Lan Chi, một người từng là bạn “vong niên” của PD, từng yêu tình ca quê hương của ông, từng “tranh luận” với ông về đạo đức, về tục ca, về những tuyên bố “ngông nghênh”, viết bài này, với dẫn chứng là các e mails, cũng chỉ là một thương tiếc, ngậm ngùi cho một nhân tài đã chọn sai con đường. Bài học còn đó, những người khác có dẫm vào vết xe đổ đó hay không?.
[1] Lan Chi, tôi thì
khác nhiều người, luôn luôn kính trọng sự đồng thanh tương ứng hay sự phản đối
chê bai của mọi người. Dù trong những phản ứng đó (hình như) có bàn tay của Nhà
Nước (hì hì hì). Nhưng không bao giờ tôi sợ mất khán giả hay thính giả khi (vào
năm 70) tôi thấy nhu cầu phải viết ra một lọai nhạc phê bình xã hội như TỤC CA
(chẳng hạn). Hay (cũng vào khỏang 72) khi tôi viết lọai ĐẠO CA vì thấy phải tạm
gác lọai nhạc hiện thực để tìm về nhạc siêu linh. Hai lọai nhạc khác hẳn nhau
trong một thời gian… Và hịện nay, có nhiều người hiểu được THIỀN CA của tôi đâu! Nhất là những người tự cho mình là thiền sư. Tội nghiệp, sau 75 (theo Lan
Chi) ông TCS không sọan nhạc nhiều như trước à? Về phần tôi, xin cải chính ý
kiến của Lan Chi, cho rằng PD không soạn nhạc nhiều… Thưa Cô Bé, chẳng lẽ tôi gửi
danh sách bài bản cho cô xem, cứ tạm kê khai từng lọai thôi, thì tôi đã có tối
thiểu khỏang 50 bài TỊ NẠN CA, 20 bài NGỤC CA, 6 bài HÒANG CẦM CA, 10 bài RONG
CA, 21 bài trong BẦY CHIM BỎ XỨ, chưa kể những bài trong KIỀU 1 và KIỀU 2. Ngoài ra, tôi sọan lời Việt cho khỏang 100 bản nhạc ngọai quốc etc…Trong dĩ
vãng, Nhà Nước đã thành công trong việc ngăn không cho cô bé và những người yêu
nhạc ở trong nước biết về nhạc PD, nhưng với INTERNET, họ không hòan tòan thành
công dù đã xây bức tường lửa. (Trích thư Phạm Duy ngày 3 tháng 11 năm
2003).
[2] Vào lúc tôi sọan tục ca, tôi có ý nghĩ rằng tất cả những con dân đang làm một
chuyện rất đáng xấu hổ: nhìn l… mẹ mình. Sách, báo, phim, ảnh ngọai quốc tràn
vào sau khi cụ Diệm chết, thanh niên, trung niên, lão niên ùa chạy theo văn
minh vật chất, người ta coi đạo đúc, luân lý như pha. (khôi hài nhất là những vị
phi-đạo đức này phê bình nguời khác thiếu đạo đức!). Có thể tôi lầm khi tự phá
mình (phá thần tượng) (1) để làm mười bài tục ca nhưng xin mọi người hiểu rõ lý
do của bài hát NHÌN L…! Cô Quỳnh Couteau đã chửi Bộ Kế Hoach, thế mà
vẫn còn sợ nghe tiếng chửi rủa xã hội của người khác. Thương Sinh, Chu Tử cũng
là những văn nhân giỏi lắm, nhưng một trong những lý do chửi bới của các vị đó
cũng có thể vì họ muốn bán báo chạy hơn. Tôi làm tục ca, không thu vào cassette
hay tape thương mại, không in ra bản nhạc, còn không muốn phổ biến nhiều. Je
les avait chantées pour mon plaisir. Thế là khóai rồi !!! ( trích thư ngày 14
tháng 11, 2003)
[3] Lan Chi, cám ơn Lan Chi đã gửi cho tôi khá nhiều tài liệu (từ nay, ta sẽ dùng chữ data, kẻo người ta lại kết án chúng mình là trao đổi tài liệu văn hóa - mà văn hóa đối với họ là rất quan trọng)…Nói chung thì phản ứng của tôi là qua những data này, tôi thấy những diễn đàn về âm nhạc trên NET cho ta thấy một số người yêu nhạc ở trong nước hay ở ngoài nước đều là những nhà đạo đức, những chính trị gia…Người yêu nhạc mặc áo ĐẠO ĐỨC (thực hay giả? je ne sais pas!) phê bình tôi làm tôi nhớ lại câu nói của người bỏ quên cây đàn, khi thấy có bó hoa trên cây đàn bỏ quên, thì ngay từ khi bước vào đời nhạc sĩ, đã băn khoăn tự hỏi: “người vô danh (1) tặng hoa này, yêu đàn hay yêu người đánh đàn”. Lấy ngay chuyện nghệ sĩ ngoan như bụt hay phóng túng như Epicure ra để bàn luận.
Tôi đã được nhiều người (Lan Chi khuyên bé Quỳnh Chi: nghe nhạc, đừng tìm hiểu cá nhân, hiểu theo nghĩa là chỉ nên “yêu đàn” mà thôi đấy nhé…) cho rằng tôi có một đời sống rất là “phóng túng”, hiểu theo nghĩa “bê bối”. Lạy Chúa và Mô Phật, tôi thách đố ai dám tuyên bố tôi là kẻ nghiện rượu, nghiện thuốc lá, nghiện sì ke hay nghiện thuốc phiện (nguyên cái vụ này, tôi đã đạo đức hơn nhiều ông nghệ sĩ) … Còn nghiện đàn bà thì khỏi cần nói vì tôi đã nói rồi, nhưng tôi xin thưa rằng với những bạn muốn hiểu tôi rằng: tôi chưa hề phụ tình ai, tôi chưa hề có một bà nào hắt hủi rồi nguyền rủa tôi khi xa tôi… Everything is OK, xa nhau, rồi gặp lại nhau “bốn mắt đều có đuôi”…
[3] Lan Chi, cám ơn Lan Chi đã gửi cho tôi khá nhiều tài liệu (từ nay, ta sẽ dùng chữ data, kẻo người ta lại kết án chúng mình là trao đổi tài liệu văn hóa - mà văn hóa đối với họ là rất quan trọng)…Nói chung thì phản ứng của tôi là qua những data này, tôi thấy những diễn đàn về âm nhạc trên NET cho ta thấy một số người yêu nhạc ở trong nước hay ở ngoài nước đều là những nhà đạo đức, những chính trị gia…Người yêu nhạc mặc áo ĐẠO ĐỨC (thực hay giả? je ne sais pas!) phê bình tôi làm tôi nhớ lại câu nói của người bỏ quên cây đàn, khi thấy có bó hoa trên cây đàn bỏ quên, thì ngay từ khi bước vào đời nhạc sĩ, đã băn khoăn tự hỏi: “người vô danh (1) tặng hoa này, yêu đàn hay yêu người đánh đàn”. Lấy ngay chuyện nghệ sĩ ngoan như bụt hay phóng túng như Epicure ra để bàn luận.
Tôi đã được nhiều người (Lan Chi khuyên bé Quỳnh Chi: nghe nhạc, đừng tìm hiểu cá nhân, hiểu theo nghĩa là chỉ nên “yêu đàn” mà thôi đấy nhé…) cho rằng tôi có một đời sống rất là “phóng túng”, hiểu theo nghĩa “bê bối”. Lạy Chúa và Mô Phật, tôi thách đố ai dám tuyên bố tôi là kẻ nghiện rượu, nghiện thuốc lá, nghiện sì ke hay nghiện thuốc phiện (nguyên cái vụ này, tôi đã đạo đức hơn nhiều ông nghệ sĩ) … Còn nghiện đàn bà thì khỏi cần nói vì tôi đã nói rồi, nhưng tôi xin thưa rằng với những bạn muốn hiểu tôi rằng: tôi chưa hề phụ tình ai, tôi chưa hề có một bà nào hắt hủi rồi nguyền rủa tôi khi xa tôi… Everything is OK, xa nhau, rồi gặp lại nhau “bốn mắt đều có đuôi”…
Tôi xin nói ngay tôi rằng
trong đời tôi, có ba điều tôi tôn thờ : nghệ thuật, vợ con và người tình, đời
tôi phải vững như cái kiềng ba chân. Không vì nghệ thuật mà bỏ vơ con, bỏ người
tình… không vì vợ con mà bỏ người tình và nghệ thuật… không vì người tình mà bỏ
nghệ thuật và vơ con. Do đó có bao giờ vợ con tôi kết án tôi đâu? Tôi kính
yêu một triệu lần vợ tôi (ngày bà còn sống và sau khi bà qua đời), khi các con
kể lại rằng bà á thánh này đã có lần bảo các con: tao biết hết chuyện bố mày
nhưng để cho bố mày có hứng làm nghệ thuật. Vả lại vì lối sống “phóng dật”
(dùng danh từ phóng túng là sai) của tôi mà người ta cho rằng tôi nhiều “đào” lắm
! Sai, tôi chỉ vài ba người đàn bà “vô danh” (vì không nên nói tên ra) tuyệt vời
đã tạo cho tôi cảm hứng để sọan nhạc. Người yêu nhạc khoác áo CHÍNH TRỊ để
phê bình là người đã bị ảnh hưởng bởi một guồng máy tuyên truyền. Khi tôi rời
kháng chiến vào thành thì có người bảo tôi là kẻ phản bội! Ủa, tôi đâu có là đảng
viên hay công chức của một chính quyền nào đâu mà bảo tôi phản lại Đảng hay phản
lại Chính Quyền. Tôi là con chuồn chuồn, khi vui nó đậu khi buồn nó bay
Lan Chi đã đọc CHƯƠNG 33 –
HK 2 thì đã biết lý do tôi bỏ kháng chiến về thành. Giản dị thôi! Tôi không thể
vì sự nghiệp, vì được cho vào Đảng, vì được đi Đông Âu… mà để cho vợ đang có
mang có thể bị lẻ loi, bị nguy khổ ở chốn rừng thiêng nước độc, là “u tì quốc”. Tôi
cũng mong Lan Chi không đặt nặng vấn đề này, không nên phổ biến Hồi Ký làm nhức
nhối nhiều người (vì chót nói xấu tôi quá nhiều). Tôi vẫn chưa được bạch hóa
hòan tòan cho nên nếu Lan Chi có ý kiến gì về HỒI KÝ thì chỉ nên gửi cho tôi
coi mà thôi. Tôi chấp nhận tất cả sự phê phán của các độc giả. Nhưng có thể
tôi sẽ không trả lời những gì người ta viết về tôi, về sự nghiệp của tôi. Bởi
vì, cũng giản dị thôi, tôi đã về hưu rồi, đã treo đàn, gác bút, lột áo tuồng,
chùi mặt, tắt đèn, rời sân khấu rồi…Nhưng tôi rất vui vì Lan Chi đã có một bài
viết rất hay về một bài hát của tôi… nhất là vì Lan Chi khéo dạy Quỳnh Chi, kéo
Quỳnh Chi trở về với những giá trị nghệ thuật đích thực. Hiện nay nghệ thuật ở
VN (trong hay ngòai nứơc) đang lâm vào tình trạng suy thóai, ai là người thực sự
yêu nước yêu dân, yêu tuổi trẻ thì cùng nhau đi tìm lối thóat ở những giá trị
còn đang bị lấp liếm bởi lũ đạo đức giả, lũ chính trị gia lạc hậu. Nói với
Quỳnh Chi cho tôi địa chỉ, tôi sẽ gửi tặng CD với đa số ca khúc nghe bằng MP3
qua đường Bưu Điện. (trích thư ngày 12 tháng 11 năm 2003.)
[4] Lan Chi, vì Lan Chi hỏi và khi tôi gửi những sự kiện về Bông Giấy/LHMục
cho Lan Chi, tôi chỉ muốn một mình Lan Chi hiểu về việc gắp lửa bỏ
tay người, vu oan giá họa của LHM và việc chuyên môn hạ bệ những người nổi
danh của BG. Rồi tùy Lan Chi muốn bạch hóa thi nhân danhcá nhân Lan Chi giải
thích cho lớp trẻTôi không bao giờ có y định tự tôi cải chính hay đối chất hay
đính chính. Để cho những người khác làm công việc đó, ví dụ lúc trước đã
có Văn Thanh, Lại Mạnh Cường, Đòan Xuân Kiên, Luật su Hà (Canada)…Và bây giờ là
Lan Chi. Nếu thấy không tiện thì xin Lan Chi đóng hồ sơ lại, không cần điểm
mặt chỉ tên chúng nó làm gì lại gây nên những polemique mà tôi không
thich. Nếu quả rằng có những thanh thiếu niên tin vào những lờ i “gió
tanh mưa máu” đó…. thi tôi cần gì những thanh thiếu niên đó hát nhạc toi, biết
nhạc tôi, học hỏi về tôi. Xin nhớ, tôi đã nói câu này rất nhiều lần: Vui
một mình tôi di. Có thể có vài ba bạn đồng hành, không cần phải là đại chúng
hay tiểu chúng. Tóm tắt nếu Lan Chi thấy chưa tiện tự mình bạch hóa
những chuyện vu cáo hay bôi nhọ thì bỏ qua. Đối với tôi không sao
đâu. Năm mươi năm qua người ta đá tôi rất nhiều mà tôi chưa chết thì bây
giờ quá muộn để triệt hạ tôi. Thân ái, PD (trích thư ngày 22
tháng 11, 2003)
Lan Chi, tôi đã gửi
cho Lan Chi đầy đủ tập HỒI KÝ 3. Tôi đang làm công việc editing HỒI KÝ 4. Rồi sẽ
gửi cho Lan Chi sau. Trong e-mail vừa rồi, Lan Chi nói rằng đã đọc được những
controversy trong mục Forum (website THƯ VIỆN) và Lan Chi hơi thắc mắc rằng tại
sao tôi không bạch hóa những chuyện “gắp lửa bỏ tay người” của LHMục và chuyện
“phỉ báng” của Bông Giấy. Trước hết,qua một số e-mail mà tôi gửi cho Lan
Chi để phần nào biện luận về “những điều ong tiếng ve”, tôi quên là chưa tặng
Lan Chi một bài hát soạn ra từ rất, rất lâu, trong đó tôi nói lên lối say mê của
mình, (nói thật, nói thẳng, nói to, nói nhiều về cuộc đời… nhưng không nói xấu
ai, thù ai hay giết hại ai…) có thể không giống lối sống của người khác - là kẻ
có quyền, là ai thì LC biết rồi - cứ muốn tôi phải là con cừu
hay con vẹt… và điệp khúc: nếu người khác thương tôi thì cứ để tôi sống say mê,
không thương thì xin giết tôi đi! Giết PD thì dùng ngay LHMuc, Bgiấy để bôi nhọ
PD. Tôi nghĩ: chỉ có những kẻ ngây thơ hay ngu si thì mới tin lời LHM hay BG.
Muốn bạch hóa, chỉ cần một câu hỏi: PD “tuyên bố” câu đó ở đâu, có thu thanh
được tiếng nói của ông ta về chuyện đó không? Có đọc được những lời “tuyên bố”
đó đăng ở sách nào, báo nào không? Cuối cùng, tôi xin hỏi câu này: Lan Chi
đã đọc đầy đủ cả BA cuốn HỒI KÝ của tôi, có đọan nào thấy tôi nói tới chuyện
sáng tác trong WC không? Có những đọan nào tôi tỏ vẻ tự kiêu, tự mãn không? Về
chuyện kiêu ngạo khiến “Lan Chi phải van chú đừng phát biểu kiêu ngạo… thì Lan
Chi có thể tin được rằng, tôi không dại gì mà phát biểu trên sân khấu (hay trước
đám đông) nhất là “kỳ ở Úc vừa qua rằng nhạc PD là nhất”. Tôi điên mà
phát biểu như vậy à? Kết luận, nếu Lan Chi gan to bằng trời thì bạch
hóa dùm tôi. Nếu thấy chẳng cần parce que…, thì bỏ đi Tám, sức mấy mà buồn. (trích
thư ngày 21, tháng 11, 2003.). Tài liệu “Gió Tanh Mưa Máu”,
Phạm Duy gửi cho Lan Chi: https://dl.dropbox.com/
[5] Bài viết của Châu Đình An: Phạm
Duy: Còn gì đâu trong cuộc được thua.
Lan Chi
Theo http://hoanglanchi.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét