"Hương thầm” vương vấn mãi thời gian

"Hương thầm” vương vấn mãi thời gian

Trần Huyền Nhung

Tôi yêu ca khúc "Hương thầm” từ khi chưa biết tác giả của những ca từ đầy ma lực ấy là ai. Đây là một bài thơ hay của Phan Thị Thanh Nhàn đã được nhạc sĩ Vũ Hoàng chắt lọc từng câu chữ để phổ thành nhạc. Những giai điệu ngọt ngào, sâu lắng đầy giản dị nhập vào hồn tôi như một lẽ tự nhiên, như muốn giữ mãi một Vũ Hoàng nồng nàn, chung thủy với tình yêu giữa làng nhạc bộn bề xáo trộn.

"Hương thầm” - một bài thơ tình của Phan Thị Thanh Nhàn, đạt giải nhì cuộc thi thơ báo Văn nghệ ( năm 1969) là cái mốc đáng ghi nhớ trên con đường thi ca của chị. Thực ra, đây là một bài thơ ra đời trong hoàn cảnh khá đặc biệt. Ở chỗ không chỉ đã ra đời trong hoàn cảnh chiến tranh loạn lạc mà còn là một bài thơ mà nữ sĩ viết về em trai mình( Phan Hữu Khải) chứ không phải viết về mối tình thầm lặng của chị như một số người đã phỏng đoán. Và phải chăng cũng là mối duyên "thần giao cách cảm” mà nhạc sĩ Vũ Hoàng bắt gặp được tứ thơ Phan Thị Thanh Nhàn, phổ thành ca khúc "Hương thầm” cứ lặng lẽ vương mãi đến ngày nay trong tâm trí người yêu thơ- nhạc :

Khung cửa sổ hai nhà cuối phố 
Chẳng hiểu vì sao không khép bao giờ. 
Đôi bạn ngày xưa học chung một lớp 
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương thơm. 
Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay. 
Cô bé ngập ngừng sang nhà hàng xóm. Bên ấy có người ngày mai ra trận, 
Bên ấy có người ngày mai đi xa. 
Nào ai đã một lần dám nói. 
Hương bưởi thơm cho lòng bối rối. 
Cô bé như chùm hoa lặng lẽ. 
Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu. 
Hai người chia tay sao chẳng nói điều chi?
Mà hương thầm theo mãi bước người đi? 
Hai người chia tay sao chẳng nói điều gì? 
Mà hương thầm vương vấn mãi người đi!

Lần đầu tiên gặp nhạc sĩ Vũ Hoàng( 2008), lúc này tôi đã biết ca khúc "hương thầm” của ai sáng tác. Nhưng lại không hề biết mình đang tiếp xúc với chính tác giả của "Hương thầm”. Nhiều lúc cứ cười thầm một mình về câu hỏi của Vũ Hoàng trong lần đầu gặp gỡ ấy : " Em đã khi nào nghe bài hát Hương thầm hay phượng hồng và bụi phấn chưa?”.

Tôi hồn nhiên trả lời : " Từ khi còn đi học em đã rất thích những bài hát này, đặc biệt Hương thầm, em thường hát vì yêu thích và cảm nhận trong đó là khối tình cảm lặng thầm có duyên và đẹp”. Trong suy nghĩ thì biết người sáng tác tên gì, nhưng gặp được người lại không hề biết. Thế đấy, nhạc sĩ Vũ Hoàng rất khiêm tốn, anh cứ cười cười và bảo "về nhà em cố gắng tìm hiểu gương mặt của người sáng tác bài hát Hương thầm nhé”. Ngay tối hôm ấy, tôi đã vào mạng sợt : "Hương thầm- Vũ Hoàng”- một gương mặt quen thuộc hiện ngay trước mắt tôi, loay hoay nhìn đi nhìn lại cho kỹ và cười thầm "Thì ra hôm nay nhạc sĩ Vũ Hoàng ngồi ngay trước mặt mình”. Rất vui và hài lòng cho lần gặp gỡ đầu tiên ấy… để rồi hôm nay lẩm nhẩm hát vài lời trong ca khúc "Hương thầm”, tôi lại tự cười và nhớ lại kỷ niệm ấn tượng đó.

Tình yêu là điều kỳ diệu mà thượng đế ban tặng cho con người. Tình yêu giúp ta có thêm nghị lực để sống, để phấn đấu vươn lên giành lấy hạnh phúc đích thực của cuộc sống. Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cho rằng : "Tình yêu mật ngọt, mật ngọt trên môi” ( lặng lẽ nơi này). Sự kết chặt giữa hai tâm hồn tạo thành sợi dây tình cảm gắn bó khăng khít, đó là những mật ngọt mang đến cho con người dư vị đắm say, miên man trong dòng cảm xúc. Nhưng để có được thứ mật ngọt đầy đam mê ấy, ta phải biết vươn lên và chạm tay vào, vì nó luôn cao xa tầm với của con người. Một mối tình đẹp vô cùng thi vị in đậm sâu trong ca khúc "Hương thầm” như rung lên từng cung bậc tình cảm qua âm điệu lúc trầm, lúc bổng mà người nhạc sĩ tài ba Vũ Hoàng đã thổi hồn để chắp cánh cho "Hương thầm” bay cao và vươn xa tới đích của giá trị tinh thần.

Sự đẹp đẽ của tình yêu buổi đầu trong "Hương thầm” đã làm rung động trái tim người nhạc sĩ. Và dù thơ hay nhạc thì Hương thầm đều có một giai điệu lặng lẽ như nhau, nhẹ nhàng, lan tỏa. Tình yêu của đôi bạn thật đẹp đẽ mà thơm tho, tinh khiết như hương bưởi trong ngần. "Khung cửa sổ hai nhà cuối phố, cây bười sau nhà…”tất cả đều lặng lẽ đến nên thơ. Ở đó có một "đôi bạn ngày xưa học chung một lớp” chỉ nén nhìn nhau mà không bao giờ nói với nhau điều gì. Hương bưởi sau nhà trở thành ông tơ bà Nguyệt để se hai tâm hồn đồng điệu. Rồi có lần hương bưởi cũng dẫn hai người đến với nhau tận mặt :

" Giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm

Bên ấy có người ngày mai ra trận

Bên ấy có người ngày mai đi xa”

Nhưng lạ chưa :

"Nào ai đã một lần dám nói

Hương bưởi thơm cho lòng bối rối

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu”

Lời thơ kết hợp với chất nhạc, ta nghe như trong đó lời thì thầm hương bưởi. Như lan man trong vườn cổ tích yên tĩnh, tôi cứ nghĩ chàng trai năm xưa trong "Hương thầm” hẳn là người hạnh phúc nhất trước lúc lên đường ra trận. Hạnh phúc bởi cái thứ hương thơm tinh khiết mà lan tỏa, dìu dịu mà thẳm sâu như tình yêu đầu đời của cô thiếu nữ nhà bên dành cho mình. Một thứ tình yêu chưa dám gọi thành tên, mới chỉ thầm thì ý nhị như nỗi thẹn thùng của người con gái. Đơn giản thế thôi, nhưng cũng đủ để lòng người con trai ấm lại mỗi khi bồi hồi nhớ về giây phút cũ, nhớ về khoảnh khắc thiêng liêng có nỗi nhớ dịu ngọt êm đềm.

Ai đó bảo, mùa xuân là mùa của mùi hương. Này là hương táo dìu dịu, hương thơm nải chuối ngự ngọt ngào, hương chanh thoang thoảng, hương xoan ngai ngái... Đến cả những cơn nắng mưa, dường như cũng mang hương thơm của cỏ cây và tạo hóa. Vậy mà, trong bao nhiêu mùi thơm ấy, hương bưởi cứ ngan ngát bay xa mà không thể nào trộn lẫn với hương dạ lý hay ngọc lan. Hương bưởi không ưa sự ồn ào náo động và cũng phải là người tinh tế mới có thể nhận ra thứ hương thơm quyến luyến ấy kể cả khi ta đã đi qua con đường, qua mảnh vườn ấy. Sẽ hạnh phúc cho ai được gói trong khăn tay mình bông hoa bưởi để lúc đêm về đặt nhẹ lên gối mà làm cuộc lãng du tới miền cỏ hoa trong một giấc mơ có thực. Và biết đâu, trong giấc mơ êm ả vô thường, hương hoa đã nhẹ nhàng len tới và đặt vào tay người thương niềm bối rối. Đó như chút tình đầu miên viễn khôn nguôi đối với cả chàng trai và cô gái trong "hương thầm”. Quyến luyến lắm, bối rối chứ mà chẳng thốt được thành lời, chỉ biết "nhờ hương thơm nói hộ tình yêu”. Một tình cảm sâu sắc, câm nín mà trong lòng chàng trai và cô gái như muốn nói bao điều. Họ hiểu ý nhau chỉ bằng chút cử chỉ nhỏ mà lại không bao giờ có thể quên "giấu một chùm hoa trong chiếc khăn tay”, ngại ngùng quá nên phải "giấu” thôi. Cô gái gửi thông điệp cả một tình yêu trong sự chờ đợi, nhớ nhung đến người con trai mang tính tượng trưng mà chỉ những người yêu nhau mới làm như thế. Nét tâm hồn cô gái hiện lên rất dịu dàng, duyên dáng, kín đáo mà lại chan chứa tình cảm. Ở đấy còn là một tình quê hương gửi đến chàng trai trong nỗi nhớ đằm thắm mà da diết vô bờ, có cây bưởi sau nhà ngan ngát hương thơm…

Cô gái đã có đủ sức mạnh để đến tiễn chàng trai ra trận sao chẳng có đủ sức mạnh để nói lên một lời? Cô chẳng dám trao chiếc khăn tay, anh chẳng dám xin và hai người im lặng. Chỉ có hương bưởi nghịch ngợm xao động và kết nối họ với nhau. Nhưng khẽ thôi, nhẹ nhàng thôi để hương bưởi không bay đi mất, để cái e ấp của tình đầu còn tồn tại và cái hương thầm dịu nhẹ quấn quanh. Chỉ có đôi mắt của họ là biết nói nên lời và nhờ hương hoa thầm thì lời yêu thương. Mối tình đầu cứ thế thầm lặng mà tỏa lan bát ngát. Không ai nói nhưng ai cũng hiểu một điều rất lạ. Hương bưởi sao mà thanh tao, tinh khiết và đầm ấm quá! Nó làm cho lòng người trong cuộc bối rối nhưng cũng đền bù bằng cách mối lái thành công cho hai tâm hồn họ gặp nhau. Nó buộc chặt người đi và người ở. Nó vương vấn bước người ra trận và làm bối rối lòng kẻ tiễn đưa. Rồi đây hương bưởi sẽ theo bước anh lính mà ướp thơm chiếc ba lô chiến trường, trong chiếc gối mỗi khi đi ngủ. Hương bưởi ở lại để sưởi ấm lòng cô gái dõi theo:

Hai người chia tay sao chẳng nói điều chi

Mà hương thầm theo mãi bước người đi

Hai người chia tay sao chẳng nói một lời

Mà hương thầm vương mãi bước người đi…

Trong cuộc đời có những khoảnh khắc mang ý nghĩa vĩnh cửu của thời gian. Có những khoảng trống lấp đầy bao chật hẹp và cũng có những im lặng cất lên được bao lời. Hương bưởi tưởng như vô tình nhưng đã nói hộ cô gái rất nhiều ý nghĩa. Trong chút nồng nàn của hương bưởi ấy, chàng trai đã nhận ra tình yêu của nàng trao tặng. Thế là họ chia tay nhau… lặng lẽ gặp và lặng lẽ chia tay. Chỉ có tình yêu ở lại trong trái tim người ở lại và người ra đi. Ta lại nhớ đến "thơ tình cuối mùa thu” của Xuân Quỳnh, chị cũng cảm thức về tình yêu trường tồn trở thành bất tử :

" Tuổi theo mùa đi mãi

Chỉ còn em và anh

Cùng tình yêu ở lại”

Lời của ca khúc "Hương thầm” buồn man mác, không hề bi lụy. Một nỗi buồn đến duyên rất yêu và rất đỗi dễ thương. " Hai người chia tay sao chẳng nói một lời/ Mà hương thầm vương mãi bước người đi”. Điệp khúc "hai người chia tay” được điệp lại hai lần như càng làm tăng thêm nỗi vấn vương, lưu luyến chẳng muốn rời xa của người ở lại và kẻ ra đi. Đây chính là cái tài của Vũ Hoàng, nhạc sĩ như nhập tâm vào cuộc chia tay của chàng trai và cô gái để diễn tả bằng những nốt nhạc trầm, buồn , ngân vang, kéo dài như theo mãi bước người đi. Một cuộc chia tay nhau như không thể dứt cho thấy rằng: Vũ Hoàng rất thành công trong việc chắt lọc lại những ca từ của "Hương thầm”. Theo từng hơi thở của người ra đi, hương hoa bưởi đã thấm sâu vào lồng ngực. Anh lên đường, hương sẽ theo đi khắp. Hương thơm thầm lặng mà rất đỗi ngạt ngào cũng như mối tình đầu rất dịu nhẹ, chẳng ai nói một lời nhưng rất đẹp, rất thơm và sẽ mãi mãi tỏa lan. Cái hương thầm ấy lưu hoài ở nơi người đưa tiễn, vương mãi bước người đi và tỏa hương đến tận ngàn sau.

Đó là kết thúc của một lần gặp gỡ,nhưng dư âm còn vang vọng mãi và sẽ là ngọn nguồn cho một tình yêu lớn lao hơn.Chàng trai lên đường chiến đấu,cô gái ở lại quê nhà.Rồi tình yêu của họ sẽ là tình yêu giữa tiền tuyến và hậu phương,một tình yêu đẹp,ẩn chứa bên trong biết bao nghĩa cử cao quí của đức hi sinh thầm lặng.Thầm lặng,lặng thầm,nguyên vẹn như thuở ban đầu e ấp,thẹn thùng.
Điều làm tôi xúc động trong ca khúc này là hình tượng người con gái khi yêu giữa thời chiến.Họ thật sự mạnh mẽ!Họ lên tiếng trước để bộc bạch những cảm xúc đang ấp ủ trong lòng.Tuy không trực tiếp nói ra nhưng cô là người chủ động sang nhà chàng trai hàng xóm với một cành hoa bưởi-như một biểu tượng tình yêu của nàng-để tiễn người ra đi.

Từ Hương thầm rồi đến Phượng hồng "Ai cũng hiểu chỉ một người không hiểu, nên có một gã khờ ngọng ngịu đứng làm thơ”, Vũ Hoàng đã cho chúng ta thấy bản chất của những mối tình đầu mộc mạc, giản dị, chân thành cứ "vương vấn” mãi … thật khó quên trong tiềm thức mỗi người. Xin cám ơn nhạc sĩ với những ca khúc rất hay, tràn đầy ý tình thi vị và lãng mạn để tặng cho tuổi trẻ chúng tôi. Để sau này, dù không còn trẻ nữa, chúng tôi vẫn cứ ngâm nga, cứ xúc động khi nghĩ về những ca từ đắm say. Hương thầm là một bài hát tôi yêu và trân trọng thứ tình cảm trong sáng, thuần khiết mà trong đời tôi nâng niu những phút giây xao xuyến ấy. Và điều này cũng tạo nên nét duyên thầm của ca khúc, cứ lặng thầm mà đi vào lòng bao thế hệ người nghe xưa nay… Gửi lại nhạc sĩ Vũ Hoàng chút "hương thầm” của cuộc sống, những âm thanh thưa vắng mà câm nín như không thể thốt được thành lời…Những giây phút đã qua, ngày hôm nay hay đến tận mai sau, chút "hương thầm” ấy vẫn theo tôi đi suốt cuộc đời kể từ hôm có duyên gặp gỡ Người… Hương thầm – vương vấn mãi thời gian…

Hương thầm - Bảo Yến