Thơ bước ra từ nơi chiều sâu độc thoại

Thơ bước ra từ nơi chiều sâu độc thoại

Năm 1991, tôi được đọc “Gọi bạn,” tập thơ đầu tay của Trần Hùng gửi tặng. Tới năm 2015, nhân Đại hội đại biểu lần thứ IX, Hội Nhà văn Việt Nam diễn ra tại Hà Nội, Trần Hùng lại tặng tôi hai tập “Vườn khuya” và “Thảm thắc.”

Hai nhăm năm, một phần tư thế kỷ, Trần Hùng đã cho in bốn tập thơ. Đã làm nên bước chuyển tiếp. Đã khơi sâu và đắp dầy một chân dung thi sĩ trong hiện diện, trong “cái Có” thật lung linh, thật nặng sâu và lắng thấm nơi trang thơ anh viết.

Dễ thấy, một vệt đậm suốt dặm dài mải mê khai phá cái vỉa tầng khá phồn thi và lấp lánh cái thế giới mà thi sĩ này đã bám chặt, đã gần như đặt cược vào công cuộc cấy gieo trước mùa màng bội thu hay thất bát thơ mình.

Quả vậy. Trần Hùng đã bước vào cái ngưỡng “ngũ thập tri thiên mệnh.” Từng mặc áo lính. Từng gánh vác trên đôi vai những trọng trách của “viên quan” đầu ngành của một vùng đất, rồi của cả một tỉnh.

Với vị thế ấy. Với diện kiến của người trong cuộc trước không ít nặng nề, phức tạp. Người thơ này từng đi giữa ba dòng Thiên - Địa - Nhân của tháng năm với những đối thoại sôi động của thế sự, những va đập, biến thiên của thế giới bề bộn quanh mình. Những tưởng, thơ Trần Hùng sẽ ắp đầy những vỉa hè, xương xảu. Sẽ nóng bỏng, bộn bề những đại mộng, đại giác. Sẽ quặn thắt, dư vang của những lần mở mắt trước giông bão đời thường.

Song, Trần Hùng với cái kênh riêng mở. Cái kênh có từ sự quan tâm, từ ý thức, quan niệm của thi sĩ. Đó là, cái nhất quán từ “Gọi bạn,” “Mơ quê” đến “Vườn khuya, Thảm thắc”… Đó là, sự chọn lựa cho lối rẽ, cho dòng khơi nơi nguồn mạch kiếm tìm. Đó, phải chăng là cái tạng. Là sở trường? Mà Trần Hùng đã dày công làm nên cái riêng Tôi thế chăng?

Phải nói, xuyên suốt các tập thơ, Trần Hùng từng ngụp lặn trước hiện thực, ngụp lặn trước cái “vô biên độ,” trước bao nhiêu “ái ố hỷ nộ,” để rồi, sau phút giây đó, thi sĩ này lại đẩy mình ra thật xa, tách mình ra thật xa, ngỡ chỉ còn lại riêng mình với hồn mình độc thoại. Bởi vậy, đọc Trần Hùng, ngỡ chỉ còn năng lượng của thế giới hồn mình mà đẻ ra cảnh sự. Đẻ ra liên tưởng. Đẻ ra tâm tình, suy ngẫm… Để rồi, từ gốc rễ ấy lại tiếp tục phát lộ một thế giới khác của những gì được văng xa, được sáng lên sau đấy.

Và, thơ Trần Hùng bơi trong tầng trong xanh, đọng lắng. Bơi trong mạch chìm. Bão trong thơ Trần Hùng là dấu tích sau bão. Hiện thực ở đây không còn gặp ở “cái Thấy,” cái nắm cầm trên tay. Mà, mọi cái bên ngoài nếu có, đều có từ cái nhu cầu của cái sâu xa, cái bên trong tỉnh thức.

Thử đọc:

Phút chốc muốn băng vườn khuya tìm đến

nơi gương mặt người thấm đẫm ánh trăng

nơi gương mặt lá thấm đẫm bóng tối

nơi gương mặt đá lạnh như môi

tôi tìm em trăng mang em đi rồi

(Hạ huyền)

Hoặc:

Rồi một ngày

một ngày

một ngày

bước chân hôm qua nắng đã phủ đầy

dấu xuân hôm nào sương đã bay

lá vàng muôn nẻo đã đầy tay

(Nắng bên sông)

Rõ ràng, những “gương mặt người, mặt lá…” Rồi, “bước chân nắng phủ, lá vàng …” Tất cả hình ảnh kia ngỡ có từ trực giác, đều ảo đi, đều hiện lên từ cõi sâu tâm tưởng nhà thơ mà có cái hữu hình.

Là thế. Trần Hùng, một thi sĩ của những gì thật diết da, thật trong xanh, quặn thắt. Tôi từng chầm chậm đọc và nhiều lần dừng lại để ngắm nhìn người thơ này trong vời xa, trong lặng thầm, ám ảnh. Bởi, luôn gạt đi cái ôm chứa của những gì thuộc thế giới bề mặt, Trần Hùng với con tim luôn đốt mình, luôn mở với đa chiều, đa tầng, đa thanh trước những mối quan tâm, trước tình yêu, tình người, tình đời, trước nhân tình thế thái.

Không to tát, gầm ghì, gai góc, Trần Hùng, nhà thơ của tâm tình, của vía hồn đam mê, thương cảm. Để rồi, chỉ một chút mơ hồ, ngỡ khó cất lên lời. Vậy mà, hồn thơ mong manh kia dễ run rẩy, dễ thấm loang, dễ làm nên xao xuyến là thế:

… Đường tôi về

rừng ngun ngút trăng

đèo ngun ngút trăng

ngày mai Cao bằng mưa

trăng cầm ô màu gì

mặc áo màu gì

màu gì cũng mỏng…

(Không màu)

Cứ thầm thì như thế trong cảm xúc ngập tràn, Trần Hùng luôn chọn lối hẹp, luôn bám cái lãng đãng, mơ hồ mà tự sự, tái tạo.

Thì, cứ nhìn những lát cắt: Sương hương bay, Ru cát bụi, Cơ may, Cơn mơ, Thảm thắc, Ngoài tôi, đến Ngày về, Cúc xanh, Chứng sinh, Tan tác, bẫy bạn, Lối trăng, Nhớ hoa v.v… Gần như, đấy là nét trội, nét bao trùm mà người viết luôn tựa vào và tạo được hiệu quả, hiệu ứng ở nghệ thuật đi từ cái Hẹp, những mong sẽ mở ra cái Rộng hơn của vệt loang trong suy tư, kiến giải.

Ví như :

Tìm đến em - khu rừng không có nấm

chỉ tràn đầy hương nấm

nơi ấy mắt lá đăm đăm lên trời

nơi thiên đường vầng trán thanh khiết

chạm gân xanh những sợi tóc loạn nhịp

tôi bay…

(Ong đêm không cánh)

Đấy là phút si mê, lãng mạn, trước bóng dáng người thương. Hay, đây là khi “Gọi bạn”:

Bạn ơi

khi viết bài thơ này

suối âm thầm chảy

lá âm thầm trôi

có một con người

âm thầm nhớ…

Rồi, với Mẹ:

Xa một ngàn cây số

con đang nói cùng mẹ đây

con quỳ xuống tắt đèn

con nhắm mắt cho tối thêm lần nữa

mẹ ơi quay lại với con…

ngoài hiên

những bông lửa trên trời đỏ rực

mẹ chợt nhận ra

mình còn nhiều đứa con

chúng ra đi đã lâu mà không về

sao lại như thế nhỉ ?...

Hay, khi xa con, “Nhớ con” trong lễ Tết Trung thu:

…Áp thấp về đêm Hà Nội

cha như ông trăng sau màn trời

con đang làm gì con ơi

… ngoài kia

những ngôi sao đang bò ra từ các góc tối

rủ con cùng chạy chơi

nếu thiếu nến thì con bắt đom đóm bỏ vào

không có đom đóm thì cầm sao ra ngoài ngõ

rồi đèn sẽ sáng lên

và con sẽ tin

cha trở về cho con đêm trung thu khác…

Có lẽ, ở giọng điệu này, nhà thơ cần kiệm lời, cô đúc hơn ở lối tự sự. Ở cái cần gợi trong lối kể. Song, không lấy vần điệu làm sức vang. Mà, lấy cái tung hoành, phóng khoáng ở quá trình vận động của ngôn thi, hình thi, để kiến tạo những câu hay, những câu thơ lấp lánh từ Tâm thi phát sáng. Và, ở đấy, Trần Hùng lần nữa thành công, có khi là cái tinh tế trong cảm nhận, ngắm nhìn trước ngày xuân đang đến:

…Sườn đê ven làng vó sen đẫm nước

mơ mòng những giọt sương cánh gai

dừng lại đi, tỉnh dậy đi, tan ra đi

chim nâu bay rồi

cánh đồng ban mai đã vỡ

mùa xuân…

Đấy là, đứng trước “Ban mai.” Còn, trước “Thời gian”? Đây là câu thơ hay trong chiều sâu ngẫm ngợi:

…những con ve ngày ấy đã già

chúng biến thành nếp nhăn trên cây cổ thụ

chiều nay bên gốc cây nhìn lên

ta lặng người

trước bình thản cây thăm thẳm lên trời

Hoặc:

… trái tim - người là ai

mà như chiếc gầu sòng

thì thụp tát về cánh đồng thân thể

nuôi lên tơi bời ý nghĩ

Hoặc, duy nhất, bài lục bát trong thơ Trần Hùng, câu thơ hay ở phát kiến, lý giải, ở cú tự có thần:

giật mình tuổi cũng đã xa

mà chưa thật rõ là Ta hay Mình

Đi từ thế giới hồn mình, trong mối quan hệ nhiều chiều, nhà thơ sao chối bỏ cái “nhỡn tiền” luôn dồn xoay chóng mặt? Nhưng, thơ Trần Hùng bùng phát và sinh nở sau những gì là ngoại giới đã lặn chìm. Thơ của tiếng lòng đắm say, khao khát. Thơ của những khoảng trống luôn dày vò, ám ảnh từ mộng mị, yêu thương. Thơ của những thi liệu, cảnh huống, tâm trạng, những liên kết rất xa nhưng lại cấu thành điểm hội tụ khi cảm rung đồng hiện:

… rồi sẽ ra sao khi cát bụi cuộc đời này

thêm vào lòng tay tôi, thêm vào lòng tay bạn

thuộc về thân thể tôi, thuộc về thân thể bạn

non tơ rồi sẽ ra sao, cằn trơ rồi sẽ ra sao

lẩn trong cỏ đêm thấy bài thơ cũ

tìm trong bài thơ cũ

thấy chiếc trâm cỏ thi người xưa đánh rơi

và tôi chẳng thể cầm lòng - tôi lặng lẽ

như vì sao xa nhất

Đấy là trạng thái khi tỉnh thức lúc “Ba giờ sáng.” Và, đây là cái cảm, cái linh khi tiếng lòng chợt vọng lên, chợt ngộ ra “Thế rồi một ngày”:

Rồi một ngày ta nằm dưới đất nâu

không toan tính đời thường…

tiếng chuông nào đã điểm

bao hư danh mãi còn phía trước

vĩ đại bao nhiêu tiết mục cuộc đời

mà bây giờ cũng biến đi đâu rồi

những diễn viên cát bụi của ta ơi…

Thi sĩ Trần Hùng quê Minh Tân, Phú Xuyên, Hà Tây, nhiều năm sống, làm việc, gắn bó với “Non nước Cao Bằng.” Trong cái duyên của người cầm bút, tôi nhiều lần gặp Trần Hùng ở đất Cao Bằng, ở những cuộc giao lưu, tiếp xúc, ở niềm yêu đầy đặn góc lòng. Trần Hùng đẹp trai, thư sinh, lịch lãm. Với Trần Hùng, sự ăn khớp giữa thơ và người thơ là vẻ êm xanh, đằm thắm, mát lành.

Thơ Trần Hùng là mạch nguồn phù sa chảy tươi nồng, lắng xoáy. Từ tự thức, ý thức, Trần Hùng đã làm nên thơ mình trong nét riêng “Nó là Nó” trong hai chiều nhập hòa “Thế giới ấy và Tôi!”

Vâng. Tôi là tôi! Còn ai đó, có phải là cái “Gu”? Cái hòa đồng? Cái ai thích… Lại là một chuyện khác.

Tôi yêu Trần Hùng, yêu thi sĩ này, lẽ giản đơn là vậy.

Hải Phòng, 9/2015

Kim Chuông

Theo http://vanhocquenha.vn/