Tất cả bài nhạc
của Trịnh Công Sơn đều ngắn hoặc rất ngắn. Riêng một bài duy nhất mang dáng dấp
một trường ca: bài Đoá Hoa Vô
Thường. Với nhạc dạo đệm trước mỗi đoản khúc, bài hát kể một tình sử triết
lý qua cách hiểu của Trịnh Công Sơn về chữ " ái " và chữ " tâm
".
Đây không phải là
lần đầu vô thường đi vào lời ca của Trịnh Công Sơn. Vô thường bàng bạc trong
nhạc Trịnh Công Sơn từ thuở đầu, nhưng không mấy ai để ý. Lời ca của anh hay
quá, thơ quá, hát lên nghe đã bâng khuâng rồi, đâu cần hiểu ý nghĩa, chỉ mang
máng thấy lời thơ có một chiều sâu triết lý thiếu vắng hẳn trong nhạc Việt Nam.
Có lẽ chính tác giả cũng chưa ý thức được rõ ràng điều mình cảm nhận, và chính
nhờ thế mà tính cách mông lung của lời ca làm rung động lòng người, khác với
lời văn sáng sủa. VớiĐóa Hoa Vô Thường, Trịnh Công Sơn nhạc hoá lý
thuyết và lý thuyết hoá nhạc. Anh còn chua thêm giải thích ở mỗi chuyển mạch để
ý của nhạc được hiểu rõ hơn. Đoạn thứ nhất là đi tìm tình, nhịp thong dong.
Đoạn thứ hai là gặp tình, đưa tình về, nhịp hớn hở,mùa xuân trên những mái
nhà, có con chim hót tên
là ái ân. Đoạn thứ ba là bốn mùa yêu nhau trong lẽ vô thường của trời đất.
Sau đó, nhạc bắt đầu hiu hắt, một
thời yêu dấu đã qua, ôi áo
xưa em là một chút mây phù du. Rồi nhạc mạnh và êm dịu lại để đi vào đoạn
kết : từ đó ta là đêm nở đoá
hoa vô thường. Tại sao nhạc êm dịu lại ? Anh giải thích : tình do tâm ta mà
sinh, có khi tình mất mà tâm còn động vọng, đến lúc tâm bình an thì tình kia
cũng đoạn nỗi.
Chữ " ái
", đó là chỗ mà ai cũng thấy nơi Trịnh Công Sơn, chiếc nôi trong đó chúng
ta nằm nghe anh ru từ mấy chục năm nay. Chữ " tâm " là cánh cửa mới
mở ra trước Trịnh Công Sơn, nơi anh có cảm tưởng đang đến, kết thúc một đời
rong chơi. Từ " ái " đến " tâm ", Đóa Hoa Vô Thường trình bày một quá trình chuyển hoá
trong đó chuyện đời cũng như chuyện tình diễn biến dưới hình thức đối nghịch
của từng đôi, từng cặp như tôi với em : tìm/gặp, gặp/mất, mất/còn, có/không. Vô
thường, trong Trịnh Công Sơn, không có gì khác hơn là cái có đi vào cái không.
Có thể ý tưởng về quá trình đối nghịch đó đã nằm trong vô thức của Trịnh Công
Sơn từ trẻ. Hát lại Trịnh Công Sơn từ khi anh mất, trực nhận của tôi chợt bắt
gặp vô thức của anh. Tôi sẽ nói ở đây những đối nghịch đó mà tôi nghĩ luôn luôn
là nét chính trong nhạc Trịnh Công Sơn. Tôi sẽ trích khá nhiều ví dụ, nhưng tôi
phải tự kiềm chế tôi, nếu không thì hát hoài không dứt.
Tôi muốn bắt đầu
bằng một đối nghịch trong cách vẽ tranh của Trịnh Công Sơn. Chẳng tại sao cả.
Chỉ vì nói đến nhạc Trịnh Công Sơn mà bắt đầu bằng triết lý chắc là không ổn,
vì anh là thi sĩ. Phải bắt đầu bằng người đẹp, người đẹp nhất trong tất cả
những người đẹp nhất từ hai trăm năm nay : Thúy Kiều.
Gió sẽ mừng vì
tóc em bay
Cho mây hờn ngủ quên trên vai
Cho mây hờn ngủ quên trên vai
Tại sao gió sẽ
mừng ? Vì tóc em là gió. Gió đùa với gió, làm sao gió không vui ? Tại sao mây
lại hờn ? Vì tóc em là mây. Mây
thua nước tóc, làm sao mây không dỗi ? Em là giai nhân toàn bích. Thế nhưng
một nhan sắc toàn bích không làm Trịnh Công Sơn rung động. Giữa toàn bích, anh
chấm một nét hỏng, và chính nét hỏng đó là cái duyên làm say lòng người.
Cho mây hờn ngủ
quên trên vai
Vai em gầy guộc nhỏ
Như cánh vạc về chốn xa xôi
Vai em gầy guộc nhỏ
Như cánh vạc về chốn xa xôi
Tất cả những người
đẹp của Trịnh Công Sơn đều có vai gầy. Vai gầy, có thể đẹp. Nhưng gầy guộc thì
nhất quyết là hỏng. Thì thiếu da
thơm quả ngọt mùa xuân. Vậy mà khi thả giọng trầm xuống chữ guộc, tôi tưởng như nghe có cánh con vạc bất
chợt vỗ nước bay vào đêm thâu. Đêm vắng sâu hơn và Thúy Kiều đẹp hơn.
Đối nghịch là nét
nhạc riêng của Trịnh Công Sơn. Anh nói một điều rồi anh nói điều trái lại. Như
nét hỏng nằm giữa toàn bích. Bài hát này của anh đối nghịch với bài hát kia,
lời một đối nghịch với lời hai, câu sau nghịch với câu trước, thậm chí hai hình
ảnh nghịch nhau trong cùng một câu, trong vòng đôi ba chữ.
Tôi lấy ví dụ
Trịnh Công Sơn hát cô đơn. Anh là người cô đơn cùng cực :
Trời cao đất
rộng một mình tôi đi
Một mình tôi đi
Đời như vô tận một mình tôi về
Với tôi.
Một mình tôi đi
Đời như vô tận một mình tôi về
Với tôi.
Anh cô đơn với. Chữ với làm tôi rờn rợn. Như câu sau này :
Một ngày thấy
bóng em qua nơi này / một lần với bóng tôi
Một ngày đã có em xa nơi này / một ngày với vắng tôi
Một ngày đã có em xa nơi này / một ngày với vắng tôi
Với vắng tôi. Em
chỉ với khi nào không có tôi. Em cộng với con
dấu trừ. Cho nên chúng ta chỉ có cái bóng của nhau.
Trịnh Công Sơn hát cô đơn thảm sầu như vậy, nhưng hát đôi lứa cũng nồng nhiệt vời vợi. Anh cổ vũ :
Trịnh Công Sơn hát cô đơn thảm sầu như vậy, nhưng hát đôi lứa cũng nồng nhiệt vời vợi. Anh cổ vũ :
Hãy ru nhau
trên những lời gió mới
Hãy yêu nhau cho gạch đá có tin vui...
Hãy kêu tên nhau trên ghềnh dưới bãi
Dù mai nơi này người có xa người
Hãy yêu nhau cho gạch đá có tin vui...
Hãy kêu tên nhau trên ghềnh dưới bãi
Dù mai nơi này người có xa người
Trịnh Công Sơn hát
tuyệt vọng. Anh nằm chết lịm trong tuyệt vọng, tuyệt vọng rơi rất gần rơi xuống trong tôi như hoa tiễn đưa rơi trên mộ. Nhưng
anh lại đánh trống thúc quân đừng
tuyệt vọng tôi ơi đừng tuyệt vọng. Anh đang nằm xuống hay anh đã đứng dậy ?
Trịnh Công Sơn
nhìn đời buồn tênh. Buồn tênh !
Sống có bao năm
vui vui buồn buồn người người ngợm ngợm
Sống chết mong manh như thân cỏ hèn mọc đầy núi non
Sống chết mong manh như thân cỏ hèn mọc đầy núi non
Nhưng Trịnh Công
Sơn yêu đời thắm thiết. Anh quỳ xuống, tạ ơn đời đã cho anh hạnh phúc lẫn
thương đau :
Dù đến rồi đi
tôi cũng xin / tạ ơn người tạ ơn đời
Tạ ơn ai đã cho tôi còn những ngày / quên kiếp sống lẻ loi
Dù đến rồi đi tôi cũng xin / tạ ơn người tạ ơn đời
Tạ ơn ai đã cho tôi tình sáng ngời / như sao xuống từ trời
Tạ ơn ai đã cho tôi còn những ngày / quên kiếp sống lẻ loi
Dù đến rồi đi tôi cũng xin / tạ ơn người tạ ơn đời
Tạ ơn ai đã cho tôi tình sáng ngời / như sao xuống từ trời
Tôi biết có người
sẽ nói : thì Trịnh Công Sơn cũng như mọi nghệ sĩ khác, có vui có buồn, có yêu
thương, có tuyệt vọng. Không phải thế ! Trong nhạc Trịnh Công Sơn, vui đi cặp
đôi với buồn, hạnh phúc sóng bước với thương đau trong cùng một bài, trong cùng
một câu. Đây là hai vế trong cùng một bài, vế thứ nhất là thương đau:
Tình yêu như
nỗi chết cơn đau thật dài
Tình khâu môi cười / hình hài xưa đã thay / mặn nồng xưa cũng phai
Tình chia nhau gian dối / tình đày tình đôi nơi
Tình khâu môi cười / hình hài xưa đã thay / mặn nồng xưa cũng phai
Tình chia nhau gian dối / tình đày tình đôi nơi
Vế thứ hai là hạnh
phúc:
Một mai thức
dậy / chợt hồn như ngất ngây / chợt buồn trong mắt nai
Rồi tình vui trong mắt / rồi tình mềm trong tay
Rồi tình vui trong mắt / rồi tình mềm trong tay
Hạnh phúc tưởng
như thiên thu :
Tình cho nhau
môi ấm / một lần là trăm năm
Cũng hai vế đối
nhau như thế trong hai đoạn, tôi hát thêm bài nữa. Đoạn trước là phụ bạc, nợ
nần :
Hai mươi năm
xin trả nợ dài
Trả nợ một đời em đã phụ tôi
Em phụ tôi một thời bé dại
Thơ dại ra đi không nhớ gì tôi
Thơ dại ra đi quên hết tình tôi
Trả nợ một đời em đã phụ tôi
Em phụ tôi một thời bé dại
Thơ dại ra đi không nhớ gì tôi
Thơ dại ra đi quên hết tình tôi
Đoạn sau là tha
thứ lau xoá oán trách, yêu thương vẫy gọi yêu thương :
Bao nhiêu năm
vẫn lại nhiệm mầu
Trả nợ một lần quên hết tình đau
Hai mươi năm vẫn là thuở nào
Nợ lại lần này trong cõi đời sau
Trả nợ một lần quên hết tình đau
Hai mươi năm vẫn là thuở nào
Nợ lại lần này trong cõi đời sau
Đó là hai vế
nghịch nhau trong một bài. Bây giờ là hai vế nghịch nhau trong cùng một đoạn.
Như thế này là có hay không :
Tiếng thì thầm
từng đêm nhớ lại
Ngỡ chỉ là cơn say
đóa hoa vàng mỏng manh cuối trời
Như một lời chia tay
Ngỡ chỉ là cơn say
đóa hoa vàng mỏng manh cuối trời
Như một lời chia tay
Như thế này là xa
hay gần :
Tình như nắng
vội tắt chiều hôm
Tình không xa nhưng không thật gần
Tình không xa nhưng không thật gần
Như thế này là
rộng hay hẹp :
Tình yêu như
biển biển rộng hai vai
Tình yêu như biển biển hẹp tay người
Biển hẹp tay người
Lạc lối.
Tình yêu như biển biển hẹp tay người
Biển hẹp tay người
Lạc lối.
Như thế này là có
hay không, mưa hay nắng, đông hay xuân, khứ hay hồi :
Ngoài hiên vắng
giọt thầm cuối đông
Trời chợt nắng vườn đầy lá non
Người lên tiếng hỏi người có không
Người đi vắng về nơi bế bồng
Trời chợt nắng vườn đầy lá non
Người lên tiếng hỏi người có không
Người đi vắng về nơi bế bồng
Như thế này là
sống hay chết, tàn hay nở :
Chìm dưới cơn
mưa một người chết đêm qua
Chìm dưới đất kia một người sống thiên thu
Chìm khuất trong ta một lời nói vu vơ
Chìm dưới sương thu là một đóa thơm tho
Chìm dưới đất kia một người sống thiên thu
Chìm khuất trong ta một lời nói vu vơ
Chìm dưới sương thu là một đóa thơm tho
Như thế này là
ngày hay đêm, lên hay xuống :
Gió cuốn đi cho
mây qua dòng sông
Ngày vừa lên hay đêm xuống mênh mông
Ngày vừa lên hay đêm xuống mênh mông
Đó là hai vế
nghịch nhau trong cùng một đoạn, hoặc giữa câu trước với câu sau. Nhưng lại rất
lắm khi nghịch với thuận, không với có, trộn lẫn với nhau, buồn xen trong vui,
mông lung không biết đâu là vui đâu là buồn. Mưa là buồn chăng ? Không hẳn, mưa
trong Trịnh Công Sơn rất hồng, vì mưa trong nắng, mưa khi trời ươm nắng cho mây hồng.
Nắng là vui chăng ? Không hẳn, lung
linh nắng thủy tinh vàng, nhưng nắng lên mà chợt hồn buồn dâng mênh mang. Mưa
Huế rất nặng hột, vậy mà mưa cứ như thì
thầm dưới chân ngà. Nắng được trời gọi lên, nhưng trời cũng chẳng biết đó
là nắng của mưa hay mưa của nắng :
Bao nhiêu nụ hồng
trong Trịnh Công Sơn, lạ quá, đều là nụ hồng tàn : em gọi nụ hồng vừa tàn cuối sân ;
đóa hoa hồng tàn hôn lên môi em ngày tháng dài. Có một chút của cái này và
một chút của cái kia. Có một chút của cái này trong một chút của cái kia. Có
một chút xuôi trong ngược. Trăm năm trong xuân thì. Chân như trong hạt lệ :
Bước tới hư vô
khoác áo chân như
Long lanh giọt lệ / long lanh giọt lệ / giọt lệ thiên thu
Long lanh giọt lệ / long lanh giọt lệ / giọt lệ thiên thu
Phôi pha cũng vậy.
Trong nhớ đã có quên, trong quên vẫn cứ nhớ, tưởng vơi mà đầy, trong con nước
rút đi có hồng thuỷ dâng lên :
Tình ngỡ đã
phôi pha nhưng tình vẫn còn đầy
Người ngỡ đã xa xăm bỗng về quá thênh thang
Ôi áo xưa lồng lộng đã xô dạt trời chiều
Như từng cơn nước rộng xoá một ngày đìu hiu
Người ngỡ đã xa xăm bỗng về quá thênh thang
Ôi áo xưa lồng lộng đã xô dạt trời chiều
Như từng cơn nước rộng xoá một ngày đìu hiu
Đến đây, e không
còn nói đối nghịch được nữa. E phải nói đối hợp. Vẫn nghịch như trời với đất,
nhưng sương phủ mênh mông nối đất với trời. Chỉ còn mông lung sương. Rõ ràng
nhất là cặp vợ chồng đi-về. Không bao giờ Trịnh Công Sơn nói đi mà không nói
về. Hễ có đi là có về, hễ về là lại đi, không bao giờ câu trên đi mà không có
câu dưới về, thậm chí đi về nằm ôm nhau trong một câu, trong hai chữ, trong một
cõi, một cõi đi về.
Trong khi ta về
lại nhớ ta đi
đi lên non cao đi về biển rộng
đi lên non cao đi về biển rộng
Vừa đi vừa về như
thế, đôi chân loanh quanh không biết xoay sở thế nào, tự hỏi, thắc mắc : đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt. Bốn mùa cũng loanh quanh như thế : mùa
xuân chưa qua mùa hạ đã đến, mùa thu chưa đi, mới đầu thu thôi chân ngựa đã về. Mà chỗ về của
Trịnh Công Sơn cũng lạ : không phải về nơi đây mà về chốn xa. Con người ra đi, tưởng
đi đến đâu, ô hay chỉ làm một vòng
xinh rồi trở về nơi cũ, như
nằm mộng thấy mình đi :
Đường chạy vòng
quanh một vòng tiều tuỵ
Một bờ cỏ non một bờ mộng mị
Ngày xưa.
Một bờ cỏ non một bờ mộng mị
Ngày xưa.
Tôi nghe có người
nói một câu hay khi đến thăm một người rất danh tiếng vừa chết : chỉ có ông ta
không biết ông ta chết. Tôi nghĩ Trịnh Công Sơn không nói như vậy. Chắc anh vẫn
đang thấy anh, vẫn đang thấy mọi người tiếp tục chạy vòng quanh. Tiếp tục đi,
tiếp tục về. Tôi nghe như anh đang hát thế này với các người đẹp đến khóc anh :
Này em,
Không có đầu tiên,
không có sau cùng, không đầu không đuôi, làm sao chết được, bởi vì làm sao bước
? Phải có cái bước đầu tiên mới có cái bước thứ hai, mới có cái bước sau cùng,
mới chết, mới có người khóc, mới có văn tế. Vì bước không được, cho nên Trịnh Công
Sơn chỉ lăn, và anh đã
nghêu ngao như thế rồi. Anh ngồi giữa con phố, nhìn những gót chân thon đi
ngược, nhìn những gót chân hồng đi xuôi, và anh í a tôi xin làm đá cuội và lăn theo gót
hài. Anh lăn như thế nhiều lần với ám ảnh tử sinh. Sống chết là bánh xe lăn
tròn, vô thuỷ vô chung. Trịnh Công Sơn không nói bánh xe, nhưng anh lăn theo
những hòn sỏi, hòn đá, vốn là những hình ảnh quen thân của anh từ những bái hát
đầu :
Hòn đá lăn bên
đồi / hòn đá rớt xuống cành mai
Rụng cánh hoa mai gầy / chim chóc hát tiếng qua đời
Rụng cánh hoa mai gầy / chim chóc hát tiếng qua đời
Trước đây, khi hát
những bài đó, tôi không để ý đến ý niệm bánh xe, nhưng gần đây, Trịnh Công Sơn
làm tôi ngạc nhiên khi anh đưa đối hợp có-không, một-hai, vào lời nhạc của anh
một cách rõ rệt, thú vị, tinh quái. Anh khóc như thế này :
Còn hai con mắt
khóc người một con
Còn hai con mắt một con khóc người
Còn hai con mắt một con khóc người
Lối khóc rất ngộ
này tóm tắt cách nhìn đời của Trịnh Công Sơn trong suốt nhạc phẩm của anh. Với
một con mắt anh nhìn người. Với một con mắt anh nhìn anh. Một con mắt, anh nhìn
tình phai. Một con mắt, anh nhìn anh thở dài. Nhưng cùng một con mắt kia, anh
vừa nhìn thấy em yêu thương,
vừa thấy em thú dữ. Cùng
một con mắt này, anh vừa thấy đêm
tối tăm, vừa thấy đêm nồng
nàn. Chẳng biết mắt nào là mắt còn lại, chỉ biết rằng con mắt còn lại nhìn một thành hai. Chỉ biết
rằng :
Con mắt còn lại
nhìn đời là không
Nhìn em hư vô nhìn em bóng nắng
Con mắt còn lại là con mắt ai
Nhìn em hư vô nhìn em bóng nắng
Con mắt còn lại là con mắt ai
Trịnh Công Sơn làm
tôi giật mình. Bóng nắng là một chữ trong kinh, và, như anh
nói, từ khi trời là trời trăng là trăng câu
kinh đã bước vào đời. Con mắt còn lại là con mắt ai ? Tôi không muốn nghĩ
như thế, nhưng tôi cảm thấy câu trả lời nằm trong đoạn kết củaĐoá Hoa Vô
Thường mà anh đã soạn rất
khúc chiết với nhập đề, thân bài, kết luận, với quá trình tìm em - gặp em - mất
em - an nhiên.
Trịnh Công Sơn làm
tôi giật mình. Anh bắt tôi phải hát lại những bài hát trước trong cảm nhận mới
đó của tôi về chập chờn bóng
nắng trong tâm thức của anh. Con mắt còn lạihiện ra, và đây
là một mà hai :
Từ lúc đưa em
về
Là biết xa nghìn trùng
Là biết xa nghìn trùng
Nghìn trùng nằm
ngay nơi giây phút tao ngộ. Và đây là hai mà một :
Từ trăng thôi
là nguyệt một hôm bỗng nghe ra
Buồn vui kia là một như quên trong nỗi nhớ
Từ trăng thôi là nguyệt tôi như giọt nắng ngoài kia
Từ em thôi là nguyệt coi như phút đó tình cờ
Buồn vui kia là một như quên trong nỗi nhớ
Từ trăng thôi là nguyệt tôi như giọt nắng ngoài kia
Từ em thôi là nguyệt coi như phút đó tình cờ
Buồn vui là một,
quên nhớ là một, phút tình cờ chụp bắt được điều đó hiện ra đây đó khá nhiều,
có điều là Trịnh Công Sơn hát lên nhẹ nhàng như thơ, người hát nghe giọng thơ
nhiều hơn là nghe ý tưởng. Nếu để ý, câu hát sâu thẳm. Lại ví dụ :
Lòng thật bình
yên mà sao buồn thế
Giật mình nhìn tôi ngồi khóc bao giờ
Giật mình nhìn tôi ngồi khóc bao giờ
Thật bình yên. Mà
buồn ! Buồn nằm sẵn trong bình yên ? Nếu không, tại sao anh khóc từ bao giờ ?
Anh khóc từ trước, rồi anh mới giật mình, trong một phút tình cờ, thấy mình
đang khóc. Ai không tin ở cái giật mình đó, hãy nghe Trịnh Công Sơn giật mình
một lần thứ hai :
Dù thật lệ rơi
lòng không buồn mấy
Giật mình tỉnh ra ô nắng lên rồi
Giật mình tỉnh ra ô nắng lên rồi
Thật lệ rơi. Mà
không buồn ! Giật mình : nắng lên. Thế thì nắng đã nằm sẵn trong giọt lệ ? Là
một với giọt lệ ?
Tôi bắt gặp chớp
nhoáng thần bí đó trong cả cách dùng tĩnh từ của Trịnh Công Sơn : môi em hồng như lá hư không. Lá
hư không là thế nào ? Là môi em vừa có dáng như ngọn lá vừa có dáng không như
ngọn lá ? Là có màu vừa hồng vừa không phải hồng ? Có một cái gì vừa thật vừa
không thật ? Nghĩ cho thật kỹ, đúng là môi em tôi như thế. Đúng như tôi nghĩ là
như thế. Nói như ngọn lá, như màu hồng là sai.
Lại một tĩnh từ
khác trong rất nhiều ví dụ như vậy
Nhìn cỏ cây
ráng pha màu hồng
Nhìn lại em áo lụa thinh không
Nhìn lại em áo lụa thinh không
Ráng chiều có thật
nhưng sắp đi vào hư ảo rồi, chớp nhoáng thôi. Nhìn hư trong thực như thế, giật
mình nhìn lại em tôi... ôi thần kỳ hai chữ thinh
không ! Lụa nhẹ như khói đang
tan, em cũng vậy, như thực như huyễn, chỉ còn là nét đẹp diễm ảo, mong manh đó
thôi.
Tôi không muốn
đóng khung Trịnh Công Sơn trong một triết thuyết nào cả. Anh tuyên bố chỉ muốn
làm kẻ rong chơi và chấp tay van vái chỉ xin được như thế mà thôi. Nhưng khi
anh mất, tôi không khỏi nghĩ đến những mong manh đã ám ảnh anh những năm gần
đây và tôi giật mình chợt thấy anh đã là thi sĩ của mong manh như vậy từ lúc
đầu, từ bao giờ ? Đây là đoá quỳnh của thuở xuân xanh :
Đêm này đêm
buồn bã với những môi hôn
Trong vườn trăng vừa khép những đoá mong manh
Trong vườn trăng vừa khép những đoá mong manh
Tại sao môi hôn mà
buồn bã thế ? Buồn nằm trong hạnh phúc ? Là một với nhau ? Nhưng quả thật đoá
quỳnh đã hôn đêm trăng như thế. Hãy xem hoa nở :
Ta mang cho em
một đoá quỳnh
Quỳnh thơm hay môi em thơm
Em mang cho ta một chút tình
Miệng cười khúc khích trên lưng
Quỳnh thơm hay môi em thơm
Em mang cho ta một chút tình
Miệng cười khúc khích trên lưng
Hoa đang nở trên
lưng một cuống lá dài như môi ai cười trên lưng một người tình. Nhưng cũng môi
đó, mới cười với trăng đã hôn từ giã đêm trăng với những cánh đang khép, đang
úa, buồn bã. Tôi giật mình : đoá quỳnh của thuở xuân xanh chính là đoá hoa vô thường nở trong tâm của anh ở khoảng cuối đời. Anh đi với
đoá quỳnh, anh đến với đoá quỳnh, khép lại một chu kỳ vòng quanh. Anh là đêm
trăng của ngày xưa đã hôn nhau buồn bã với đoá quỳnh mong manh và từ đó dòng
nhạc của anh róc rách những mong manh như thế cho đến khi anh chơt nhận ra ta
là đêm nở đoá hoa vô thường.
Còn lại chuyện
cuối cùng phải nói : vậy thì tôi với em là một hay hai ? Là một chăng ? Thì
đấy, Trịnh Công Sơn đã có lần hăng hái :
Em là tôi và
tôi cũng là em
Chẳng ai tin.
Người không tin nhất chính là anh. Đừng tin !
Đừng nghe tôi
nói lời tăm tối
Đừng tin tôi nhé vì tiếng cười
Tôi như là người ngồi trong đêm dài
Nhìn tôi đang quá ngậm ngùi
Đừng tin tôi nhé vì tiếng cười
Tôi như là người ngồi trong đêm dài
Nhìn tôi đang quá ngậm ngùi
Tôi với em không
thể là một được bởi vì em là muộn phiền và muộn phiền thì đối nghịch với hồn
nhiên mà tôi mơ ước. Hồn nhiên lấp lánh như mặt trời trong lắm bài. Trịnh Công
Sơn mơ ước trở về với hồn nhiên như trở về với bản chất của anh, như trở về với
con chim thuở nhỏ, với hoa trên đồng xanh một
sớm mai rất hồng. Anh muốn trở về với thật thà, với khờ dại, với ngây ngô,
anh ngẩn ngơ nhìn người kia, dường
như chờ đợi thật ra đang ngồi thảnh thơi, anh
nhìn đứa bé. Đứa bé ! đó mới thật là một của Trịnh Công Sơn, bởi vì đó là hồn
nhiên, đó là cội nguồn, đó là quê nhà nằm sâu trong tiềm thức của anh. Hồn nhiên
có khi trở về lồng lộng trong cả bài hát như cánh diều lồng lộng trong không,
có khi âm thầm, văng vẳng, thiết tha, sâu lắng trong một câu, trong một chữ.
Những lúc đó, Trịnh Công Sơn hân hoan :
Hôm nay tôi
nghe có con chim về gọi
Về giữa trời về hót giữa đời tôi
Hôm nay tôi nghe tôi cười như đứa bé
Mới lớn lên giữa đời sống kia
Về giữa trời về hót giữa đời tôi
Hôm nay tôi nghe tôi cười như đứa bé
Mới lớn lên giữa đời sống kia
Trịnh Công Sơn là
người thi sĩ duy nhất của tình yêu không cho chữ em đi sóng đôi một cặp ngọt
ngào với chữ anh. Chữ em mồ côi chữ anh trên lưỡi. Chữ em mù loà đi tìm chữ
anh. Gặp vớ vẩn một hai lần trong một hai bài hát đầu, nhưng nhạt nhẽo, vô
duyên lắm. Còn thì Trịnh Công Sơn chỉ tôi với em, em với ta, như thử hai người
yêu là hai người ở trọ gần nhau.
Có lẽ vì thế mà
tôi hát Trịnh Công Sơn với hạnh phúc tràn trề. Bởi vì tôi hát sự thực trong
lòng tôi, trong lòng người, trong lòng đời. Có bao giờ ai một với ai trong cuộc
tình ? Cứ xa xa mà tôi khiêm tốn như thế, hoạ may tưởng mình có lúc đến gần làm
một. Như thế là hạnh phúc. Đến gần, giọt nắng
thủy tinh có khi là giọt lệ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét