Về bản in lần đầu bài thơ "Bẽn lẽn"
của Hàn Mặc Tử
Nói đến những bài thơ nổi tiếng của Hàn Mặc
Tử, không thể không nhắc đến "Bẽn Lẽn". Thi phẩm này đã được người
đọc đón nhận và phê bình dưới nhiều góc độ cảm thụ: “Chỉ trong mười hai câu
đã kết tinh lại biết bao rung cảm say sưa, mà nhất là biết bao ảo thuật quái
dị. Mỗi chữ trong đây đều có một linh hồn, mỗi chữ là một "hoạt động lực",
nó bắt tay nhau mà nhảy lên một bản khiêu vũ thần tiên” (Trần Thanh Mại);
"Bẽn Lẽn vừa mang tính cách hồn nhiên của thi pháp Hàn Mặc Tử, vừa mang
ý đồ thể hiện sự lưỡng lự dấn thân, hiến thân của tư tưởng văn hóa và nghệ
thuật của cả xã hội đương thời?" (Đỗ Trọng Khơi); "Bẽn Lẽn chính
là khởi đầu cho thiên tài thơ ca Hàn Mặc Tử", "góp phần tạo nên một
hồn thơ dị biệt" (Mai Văn Hoan); vân vân và vân vân...
Nói chung, mỗi ý kiến, mỗi lời bình đều có
những khám phá mới với cách đọc "đồng sáng tạo".
Sở dĩ chúng tôi phải dông dài như vậy là muốn
nói "Bẽn Lẽn" hiện hành chưa phải là bản gốc, nếu cứ căn cứ vào tập
GÁI QUÊ, dù đã được nổ lực đến đâu. Mà khi không có văn bản gốc trong tay thì
việc cảm thụ, phê bình dù tinh tế đến đâu cũng khó gần với ý đồ tác giả, do yếu
tố dị bản.
Gần đây, cất công đi tìm "Bẽn Lẽn"
mà không quá lệ thuộc vào thi tập GÁI QUÊ, chúng tôi đã tìm thấy văn bản gốc.
Mới hay thi phẩm này được in lần đầu trên tuần báo Ngày Nay, số 24 ra ngày 6
tháng 9 năm 1936 tại trang 206, ở mục Thơ Mới bên cạnh truyện dài "Lạnh
Lùng" của Nhất Linh (Xem ảnh).
Từ bản in lần đầu này, so với những bản được
in về sau chúng tôi thấy có mấy điểm cần nói:
Thứ nhất: có hai câu thơ thường bị in sai
trong các tập thơ Hàn Mặc Tử sau này, hoặc các sách báo khác, là câu thứ 5
(câu đầu khổ 2): "vi lau rào rạt" thường bị in là: vi vu dào dạt hoặc
vi lô dào dạt ... và câu cuối cùng: "nghi ngờ tới" bị in là nghi ngờ
đến.
Thứ hai: Lời đề tặng thi sĩ Baudelaire; đây
là điểm quan trọng nhất mà hầu hết các bản in sau này không ghi rõ.
Sở dĩ chúng tôi cho đây là điểm quan trọng
vì nếu chúng ta phân tích, bình phẩm "Bẽn Lẽn" mà bỏ qua điều này
chắc chắn không thấy hết ý định của tác giả. Vì sao Hàn Mặc Tử tặng "Bẽn
Lẽn" cho Baudelaire? Vậy nên, không thể đọc thấu đáo "Bẽn Lẽn"
mà bỏ qua Baudelaire.
 Về Baudelaire, chỉ cần một thao tác bàn
phím chúng ta có vô số thông tin. Ở đây chỉ vắn tắt: ông là nhà thơ lớn của
văn học Pháp thế kỷ XIX thuộc trường phái tượng trưng chủ nghĩa. Ảnh hưởng của
ông trong thơ lãng mạn Việt Nam hồi đầu thế kỷ XX là điều khỏi phải bàn. Với
Baudelaire, trí tưởng tượng là “bà hoàng của mọi khả năng”. Nó thay thế cho sự
kiện bằng “một thể hiện theo truyền thuyết về đời sống bên ngoài”, cho hành động,
sự mơ mộng. Quan niệm thi ca này loan báo quan niệm của hầu hết các thi sĩ
theo sau ông. Phải chăng "Bẽn Lẽn" là kết quả của sự loan báo
ấy, "là tạo dựng một thế giới của những ảo giác, hòa trộn rất nhiều yếu
tố thực, hư, chồng chất ảo thị và ảo ảnh" rất ... Baudelaire ở Hàn Mặc Tử
? Để rồi “Cảm hứng Baudelaire”, mỹ học của chủ nghĩa tượng trưng trở về sau rất
rõ trong sáng tác của Hàn mặc Tử. (có thể đọc "Nỗi buồn của trăng"
và "Bẽn Lẽn", hay "Cái xác chết" và "Cô gái đồng
trinh" để thấy rõ điều đó)
Sinh thời Chế Lan Viên từng tâm sự "Tử
trong thời gian chúng tôi gần chỉ thấy nói về Baudelaire" (Dẫn theo
Hoàng Ngọc Hiến (2006), Baudelaire, chủ nghĩa tượng trưng và thơ mới ).
Vậy mà một thi phẩm Hàn Mặc Tử tặng riêng Baudelaire, cũng là chìa khóa để giải
mã thêm "mười hai câu đã kết tinh lại biết bao rung cảm say sưa" -
nói như Trần Thanh Mại - tiếc thay, lại ít ai biết đến.
Đông Hà, 18 tháng 2/2016
Nguyễn Hùng
Theo http://www.vanchuongviet.org/
 |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét