Phạm Trọng Cầu với “Mùa thu không trở lại”

Phạm Trọng Cầu với “Mùa thu không trở lại”

 “Mùa thu không trở lại” - bài nhạc nổi tiếng ở ViệtNam và ở Pháp - của Phạm Trọng Cầu, được nhạc sĩ sáng tác năm 1962, khi còn đang học ở Nhạc viện Paris. Giai điệu slow nhẹ nhàng, bay bổng, thấp thoáng nét nhạc và hình ảnh, cảnh sắc phương Tây mà cụ thể là thủ đô Paris, nước Pháp. Lồng trong tâm cảnh ngơ ngẩn, u sầu của chàng sinh viên nhạc viện đa cảm khi chia tay với bạn gái yêu thương, không hẹn ngày gặp lại… là hình ảnh đẹp buồn cố hữu, nổi tiếng của mùa thu nước Pháp.

                   "Em ra đi mùa thu

                   Mùa thu không trở lại

                   Em ra đi mùa thu

                   Sương mờ giăng âm u

                   Em ra đi mùa thu

                   Mùa thu không còn nữa

                   Đếm lá úa mùa thu

                   Đo sầu ngập tim tôi"

Ở đoạn nhạc này (đoạn A, gồm hai tiểu đoạn) với câu nhạc đề “Em ra đi mùa thu”, ý nhạc, ca từ đã được phát triển, mở rộng ra với không gian, thời  gian, tâm tưởng một cách hợp lý, tinh tế. Em ra đi! Mùa thu đã theo em đi! Mùa thu không trở lại; mùa thu không còn nữa; sương mờ giăng khắp chốn, lá rụng trải muôn nơi; nỗi sầu không đo đếm được!

Các câu nhạc năm chữ, ngắn, gọn, nhẹ nhàng, chậm rãi, nốt nhạc ở cao độ vừa phải, đôi lúc nhẹ lên cao… như những lời tự tình, gửi gắm nỗi buồn chìm vào không gian mùa thu, lá úa tàn và sương lạnh. Bài nhạc có điệu thức trưởng nên giai điệu buồn có phần nào được giảm nhẹ, tâm trạng chỉ còn là nỗi tiếc nhớ, sầu buồn nhẹ nhàng thấm đẫm, mang màu sắc lãng mạn phương Tây.

Sang đoạn điệp khúc (đoạn B, gồm hai tiểu đoạn), trường độ, nhịp độ các nốt nhạc không thay đổi song cao độ, cường độ mạnh mẽ hơn, cao vút hơn, có chỗ lên đến nốt sol cao, quãng tám; ca từ, ý  nhạc sôi nổi, chất chứa nỗi buồn… vô hạn.

                   "Ngày em đi

                   Nghe chơi vơi não nề

                   Qua vườn Luxembourg

                   Sương rơi che phủ mờ

                   Buồn này ai có mua?"

Bây giờ thì nỗi buồn nhân thế và nét buồn man mác của mùa thu Paris như được tô vẽ đủ nét hơn, cộng hưởng hơn, sống động hơn và cũng… sướt mướt hơn. Vườn Luxembourg - khu vườn lãng mạn của tình yêu - nơi trai gái Paris thường lui tới để bày tỏ tình yêu, nay đã vào thu, lá úa vàng bủa vây khắp nẻo cũng khiến tâm trạng người chia ly cảm thấy hụt hẫng, chơi vơi, não nề…

Nhạc sĩ thổ lộ: “Thời ấy mình có yêu một cô bạn gái có mái tóc đen dài, đôi mắt buồn vời vợi. Tình yêu vào độ trăng rằm thì cô nàng về nước kể từ đó không bao giờ trở lại Paris nữa. Hôm tiễn đưa nàng đi rồi, mình trở về, bước từng bước như người say rượu, ngang vườn Luxembourg. Khi thấy những chếc lá vàng rơi, miệng lẩm nhẩm… Từ đó nét nhạc trỗi lên thay lời: "Em ra đi mùa thu / Mùa thu không trở lại / Đếm lá úa mùa thu / Đo sầu ngập tim tôi”. (theo Nhà báo Hoàng Hữu Quyết - Đà Nẵng, 1997)

Tình yêu chấp cánh cho ca từ, ý nhạc và kiến thức âm nhạc được đào tạo bài bản của Phạm Trọng Cầu, đã giúp nhạc sĩ chuyển tải thành giai điệu mượt mà, da diết đậm chất lãng mạn phương Tây nhưng vẫn mang nặng hồn thơ đất Việt bởi những ca từ tượng thanh, tượng hình đầy sức biểu cảm.

                   "Từ chia ly

                   Nghe rơi bao lá vàng

                   Ngập dòng nước sông Seine

                   Mưa rơi trên phím đàn

                   Chừng nào cho tôi quên?"

Lá vàng ngập dòng nước sông Seine, mưa rơi trên phím đàn… là cách nói bóng bẩy, là cách diễn đạt bay bổng để nói về một hiện thực ngập tràn niềm thương nỗi nhớ… trong bối cảnh lá vẫn rơi, mưa vẫn rơi, dòng Seine ngập tràn lá úa! Mùa thu, sông Seine đẹp buồn, đã gợi hồn thơ cho bao thi sĩ: “Thu sẽ dậy men / Lá rơi vàng kín mặt sông Seine / Hồn anh sẽ đọng dài trên lá / Để giúp em màu đan áo len” (Vũ Hoàng Chương). 

                   "Hôm…

                   Em ra đi mùa thu

                   Mùa thu không trở lại

                   Lá úa khóc người đi

                   Sương mờ dâng lên mi

                   Em ra đi mùa thu

                   Mùa lá rơi ngập ngừng

                   Đếm lá úa sầu lên

                   Bao giờ cho tôi quên?"

Đoạn kết thúc bài nhạc nêu trên (đoạn A, gồm hai tiểu đoạn), từ “hôm” với âm điệu kéo dài nằm quãng giữa của hai đoạn B, A’ là nhịp cầu êm ái kết nốt uyển chuyển hai đoạn nhạc, để trở về giai điệu cũ một cách rất riêng, rất hay. Ý nhạc vẫn là hình ảnh cuộc chia ly, là lá úa, là nước mắt, là tiếng thời gian rời rã, là tiếng con tim ngập ngừng hơi thở.

Năm 1962 - 2015, nửa thế kỷ đã trôi qua, năm mươi mùa thu đã lặp đi lặp lại điệp khúc: lá vàng úa, rụng đầy trong vườn Luxembourg, nước dòng Seine vẫn chở nặng những chiếc lá vàng… mùa thu ấy. Song với người nghe, với tôi hình như “Mùa thu đã trở lại”. Trở lại, trở lại hằng năm… để chào tạm biệt một mối tình lãng đãng!.

 HỮU DU  

Theo http://www.bongtram.com/