Người tình trong “Thu, hát
cho người”
và “Ru con tình cũ” (*)
Thu, hát cho ngườ i- Vũ Đức Sao Biển - Quang Dũng
Ru con tình cũ - Đynh Trầm Ca - Lệ Thu
Cách đây khoảng 40 năm, trên
đoạn đường từ ngã tư Hà Lam đến cổng trường trung học Tiểu La - Thăng Bình, người
dân ở thị trấn nhỏ lẻ này chắc không quên cô nữ sinh tên là Thu, hàng ngày cắp
sách đến trường. Hồ thị Thu, người vùng quê ngày ấy thường gọi là Thu Chuẩn (ba
cô tên là Chuẩn) để phân biệt với những cô Thu khác. Thu học ban C, có giọng
hát hay, quyến rũ và từng là hoa khôi của truờng Tiểu La lúc bấy giờ. Với mái
tóc dài xõa ngang lưng, khuôn mặt trái soan, làn da trắng hồng, thướt tha trong
tà áo dài trắng, Thu đã làm cho biết bao nhiêu chàng trai điêu đứng. Trong số
đó, Vũ Đức Sao Biển và Đynh Trầm Ca (Mạc Phụ), những học trò chân đất, nhìn người
đẹp rồi mơ mộng yêu đương, về nhà làm thơ viết nhạc... Đynh Trầm Ca có "Ru
con tình cũ", Vũ Đức Sao Biển có "Thu, hát cho người", những bài
thơ này đã được giới học sinh, sinh viên chép nhau rồi truyền tụng. Tên tuổi của
các thi sĩ cũng nổi danh từ đó. Chỉ có một điều, đây là những mối tình trong mộng
tưởng, tình yêu đơn phương, lãng mạn ở lứa tuổi học trò. Thời gian trôi
đi, Thu lấy chồng sớm, chàng trung úy pháo binh tên Trần Đình Ái, một pháo
đội trưởng pháo binh. Ái là sĩ quan pháo binh yểm trợ cho bộ binh hành quân ở
vùng Sơn Tịnh, Quảng Ngãi. Thời ấy vào khoảng năm 1973.
Thu của ngày ấy
"Thu, hát cho người"
để tặng cho Thu được Vũ Đức Sao Biển sáng tác vào năm 1968, là một trong nhạc phẩm làm nên tên tuổi của ông:
"Giòng
sông nào đưa người tình đi biền biệt
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ
Ta vẫn chờ em dưới gốc sim già đó
Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư
Đêm nguyệt cầm ta gọi em trong gió
Sáng linh lan hồn ta khóc bao giờ
Ta vẫn chờ em trên bao la đồi nương,
Trong mênh mông chiều sương
Giữa thu vàng, bên đồi sim trái chín
Một mình ta ngồi khóc tuổi thơ bay
Thời gian nào trôi bềnh bồng trên phận người
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người.
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ
Ta vẫn chờ em dưới gốc sim già đó
Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư
Đêm nguyệt cầm ta gọi em trong gió
Sáng linh lan hồn ta khóc bao giờ
Ta vẫn chờ em trên bao la đồi nương,
Trong mênh mông chiều sương
Giữa thu vàng, bên đồi sim trái chín
Một mình ta ngồi khóc tuổi thơ bay
Thời gian nào trôi bềnh bồng trên phận người
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người.
Vũ Đức Sao Biển năm 1970
Bài hát được 2 danh ca Hà
Thanh và Anh Ngọc hát trên Đài Phát thanh Sài Gòn. Sau đó, những giọng ca
tên tuổi của Miền Nam như: Phượng Bằng, Mai Hương, Quỳnh Dao, Kim Tước, Vân Quỳnh,
Vân Hà, Ngọc Long...thể hiện rất thành công. Bài hát được công chúng đón nhận nồng
nhiệt và trở nên nổi tiếng lúc bấy giờ.
Một thời, “Thu, hát cho người”
đem đến nhiều giai thoại cho giới văn nghệ sĩ, nhất là Quảng Nam, Đà Nẵng và
TP. HCM. Tháng 1/2010, trong chương trình “Gặp gỡ cuối tuần” phát trên HTV7, Vũ
Đức Sao Biển có đề cập đến bài hát và coi đó là tình cảm trong sáng của chính
tác giả với một người con gái cùng quê ở Quảng Nam. Sau một thời gian xa cách,
khi trở về, cô gái ngày xưa giờ có lẽ đã có một bến bờ khác. Một mình lang
thang lên đồi sim tím, nơi đã từng gắn bó với mối tình ngày xưa, cảm xúc chợt
ùa về… Và “Thu, hát cho người” ra đời trong hoàn cảnh đó.
Cuối năm 2011, một lần viết
về bài hát này trên báo “Người lao động”, Vũ Đức Sao Biển giải thích rằng, tựa
đề ca khúc “Thu, hát cho người” là hát cho chính mình, hát cho mùa sim tím,
tháp cổ và dòng sông ở vùng quê nghèo khó Thăng Bình (Quảng Nam). Lần này,
không hiểu vì sao, trong bài báo “Tôi viết Thu, hát cho người”, ông không hề nhắc
đến những câu chuyện về Thu ngày ấy ? Ông tâm sự, thuở học trò, tâm hồn trong
sáng như dòng suối êm đềm xuôi chảy dưới chân đồi. Mùa thu, hoa sim tím nở như
một tấu khúc dịu dàng. Hoa sim, màu hoa tím nhạt lãng mạn, bình dị giữa thu
vàng lại gợi nhớ đến như vậy ? Ông nhớ hoa, nhớ người, ôm đàn và hát lên:
"Giòng
sông nào đưa người tình đi biền biệt
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ…”
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ…”
Thật
ra, Vũ Đức Sao Biển đã mượn ý của thi sĩ Thôi Hiệu (đời Đường) trong bài “Hoàng
hạc lâu” với câu:
“...Hoàng
hạc nhất khứ bất phục phản,
Bạch vân thiên tải không du du…”
(…Hạc vàng một khi bay đi đã không trở lại
Mây trắng ngàn năm vẫn phiêu diêu trên không…)
Và ngẫu nhiên, những lời
trong bài hát “Thu, hát cho người” cũng trùng với ý thơ của thi sĩ nổi tiếng
người Pháp Guillaume Apollinaire (1880-1918) trong bài thơ để đời L'Adieu (Lời
vĩnh biệt):
“…J'ai
cueilli ce brin de bruyère
L'automne est morte souviens-t'en
L'automne est morte souviens-t'en
Nous ne nous verrons plus sur terre
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends…”
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends…”
Sau này, Bùi Giáng dịch
thành:
(…Ta
đã hái nhành lá cây thạch thảo
Em nhớ cho, mùa thu đã chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa
Mộng trùng lai không có ở trên đời
Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó ... )
Em nhớ cho, mùa thu đã chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa
Mộng trùng lai không có ở trên đời
Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó ... )
Năm 2007, trong một lần gặp
gỡ văn nghệ, khi Vũ Đức Sao Biển nhắc lại câu hát:
“Ta
vẫn chờ em dưới gốc sim già đó.
Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư…”
Nhà văn Sơn Nam đã “phê
bình” Vũ Đức Sao Biển: “Mày nói dóc! Cây sim ngoài Quảng Nam của
mày thấp tịt, vậy mày ngồi chỗ nào để đợi con nhỏ đó? Mà cái đồi sim thì trống
huơ trống hoác, con nhỏ đó có đến thì mày mần ăn được gì?”
Vũ Đức Sao Biển lý giải rằng,
cây sim già không nhỏ, đặc biệt là khi mọc trên đồi cát, có cây cao vài ba mét,
tỏa bóng mát quanh năm. Ngày ấy, tuổi 20, lòng Vũ Đức Sao Biển vô cùng
trong sáng chẳng bao giờ dám nghĩ tới hai chữ “mần ăn” như ông già
Nam bộ đã nói.
Liên quan đến mối tình thơ mộng
này, vào năm 1967, tại La Qua, Vĩnh Điện, (Quảng Nam), Đynh Trầm Ca (Mạc
Phụ) đã viết tặng cho Hồ Thị Thu ca khúc "Ru con tình cũ" rất thiết
tha. Năm 1970, trong một đêm nhạc ở Sài Gòn, một người ở Nhà xuất bản âm nhạc
Khai Sáng đã chuyển bản nhạc này cho Lệ Thu, cô ca sĩ nổi tiếng này đã bật
khóc ngay trong phòng thu âm khi hát đoạn đầu tiên: "Ba năm qua em trở
thành thiếu phụ, ngồi ru con như ru tình buồn..."
Bản nhạc cũng được ca sĩ Hà
Thanh hát trên đài phát thanh Sài Gòn
Ba năm
qua em trở thành thiếu phụ
Ngồi ru con như ru tình buồn
Xin một đời thôi tiếc thương nhau
Xin một đời ngủ yên dĩ vãng
Ba năm qua em trở thành thiếu phụ
Ngồi ru con như ru tình sầu
Kỷ niệm nào ghi dấu trên tay
Cho lòng này dài những cơn đau
Ôi ba năm qua rồi
Đời chưa nguôi gió bão
Người xa xôi phương nào
Người có trách gì không?
Thôi anh ơi anh đừng hờn trách nữa
Đời em như rong rêu tội tình
Xin gục đầu ghi dấu ăn năn
Thôi đừng buồn em nữa nghe anh
Ngồi ru con như ru tình buồn
Xin một đời thôi tiếc thương nhau
Xin một đời ngủ yên dĩ vãng
Ba năm qua em trở thành thiếu phụ
Ngồi ru con như ru tình sầu
Kỷ niệm nào ghi dấu trên tay
Cho lòng này dài những cơn đau
Ôi ba năm qua rồi
Đời chưa nguôi gió bão
Người xa xôi phương nào
Người có trách gì không?
Thôi anh ơi anh đừng hờn trách nữa
Đời em như rong rêu tội tình
Xin gục đầu ghi dấu ăn năn
Thôi đừng buồn em nữa nghe anh
Sau này, người con gái tên
Thu cũng đi vào trong bài thơ "Cây đàn thương nhớ" của Đynh Trầm Ca với
những hình ảnh rất đẹp của tuổi học trò:
“Buổi
ta vác cây đàn ngang trường cũ
ai như em đứng ngó cuối hành lang
ai như ta ngồi mơ sau cửa lớp
có lẽ nào mình còn đó sao, Thu ?...".
Café Thu ngày ấy cũng không
còn nữa… Hồ Thị Thu bây giờ đã ngoài 60 và trở thành một bà chủ tiệm bán hàng
trang trí nội thất ở thị trấn Hà Lam. Mỗi lần về lại Thăng Bình, lên những đồi
sim bạt ngàn ở vùng trung du (Bình Định, Bình Trị,...), tôi lại khe khẽ hát
trong hoài niệm, trong nỗi nhớ về những tháng ngày xưa cũ...
"...Thời
gian nào trôi bềnh bồng trên phận người
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người..."
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người..."
(http://truongvankhoa.vnweblogs.com)
ĐỌC THÊM: Liên quan đến
Thu, người con gái, người tình trong hai ca khúc “Thu, hát cho người” và “Ru
con tình cũ”, nhà báo người Quảng Nam Hà Đình Nguyên có kể lại:
Đất Quảng Nam vốn sinh ra
nhiều nhân tài và cả nhiều giai thoại. Trong đó một giai thoại hy hữu là có 2
nhạc sĩ đương thời cùng nặng tình với một nàng thiếu nữ, và mỗi người đã sáng
tác một ca khúc để riêng tặng nàng. Cả hai bài hát này đều rất quen thuộc với
công chúng…
Đó là một giai thoại lý thú
mà giới văn nghệ Quảng Nam và Sài Gòn vẫn kể cho nhau nghe: Ngày xưa (thập niên
60), ở một thị trấn nhỏ của tỉnh Quảng Nam, có một cô học trò trung học, ngày
hai buổi ôm cặp đi về trên con đường bụi mù phố lẻ. Nàng họ Hồ, tên Thu, có mái
tóc dài, mặt trái xoan, da trắng hồng và cặp mắt long lanh như sóng nước hồ
thu. Sóng mắt của nàng đã làm trái tim hai chàng nhạc sĩ tài hoa lỗi nhịp. Nhờ
đó mà giới yêu nhạc có được hai ca khúc “để đời” mà hát: bài Thu, hát cho
người của Vũ Đức Sao Biển và bài Ru con tình cũ của Đynh Trầm
Ca.
Người viết là “thằng em” thân
thiết của cả hai nhạc sĩ. Mười lăm năm trước, khi tôi vào làm Báo Thanh Niên
thì anh Vũ Đức Sao Biển là “sếp” – phụ trách tờ Thanh Niên bán nguyệt san, còn
khi anh Đynh Trầm Ca giã từ ngày tháng phiêu dạt ở phương Nam để đưa vợ con về
quê (năm 1998) thì chính tôi là người đưa tin trên báo. Chuyện cả hai ông anh
cùng yêu một cô gái rồi viết nhạc, tôi cũng đã biết từ lâu nhưng nay mới có dịp…
hỏi cho ra nhẽ.
Với anh Vũ Đức Sao Biển,
trong những phát biểu chính thức thì anh không hề nói anh viếtThu, hát cho người cho
đích danh một ai cả. Chỉ là một buổi sáng năm 1968, anh lang thang trên đồi sim
ở Thăng Bình quê anh, chợt nhớ về một người con gái đã xa mới bật ra những tứ
nhạc: “Dòng sông nào đưa người tình đi biền biệt. Mùa thu nào cho người về thăm
chốn xưa...”, rồi bảo: Những câu thơ Hoàng hạc nhất khứ bất phục phản của Thôi
Hiệu trong bài Hoàng Hạc lâu đã ám ảnh anh, để anh làm câu tiếp theo "Hoàng
hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ, về đồi sim, ta nhớ người vô bờ…" Gì thì
gì, chính dấu phẩy sau chữ Thu trong cái tựa Thu, hát cho người đã khiến anh bị
“bắt quả tang”: viết cho Thu chứ còn ai vào đó nữa!…
Tôi hỏi anh Đynh Trầm Ca thì anh cười khà khà: “Chuyện cũ rích, mà nếu tau kể
thì có hay ho chi mô. Tau cho mi số điện thoại của ông anh rể của cô đó và cả của
cô đó nữa. Mi hỏi đi!”. Tôi mừng rơn, gọi cho anh Hồ Luân đang ở Quảng Nam. Anh
ấy tuôn một tràng: “Thằng Mạc Phụ (tên thật của Đynh Trầm Ca) quen con Thu là
qua tui. Dạo đó tui để ý cô chị (tên Liên), Liên bị bệnh, tui muốn đến thăm
nhưng đi một mình thì hơi run, bèn rủ thằng Phụ đi theo. Ai dè, tới nhà Liên, hắn
gặp cô em, đâm ra như… mất hồn! Còn con Thu có “tình cảm” chi với Võ Hợi (tên
thật của Vũ Đức Sao Biển) không thì tui không rõ. Nhưng mà tui thấy nhiều khi
người ta hư cấu mà… hay quá trời, đến nỗi mình là người trong cuộc mà còn ngẩn
tò te nữa đó. Năm rồi, cô em tôi kể trong cuộc nhậu có một ông lãnh đạo địa
phương. Ổng hỏi: “Ở Quảng Nam có hai nhạc sĩ nổi tiếng, quý vị biết là ai
không?”. Mọi người đáp: “Vũ Đức Sao Biển với Đynh Trầm Ca chứ ai!”. “Đúng. Vậy
hai ông này có đặc điểm gì?”. Đáp: “Cùng yêu cô Thu và cùng viết bài hát cho cô
này!”. “Đúng luôn, nhưng mà xuất xứ của từng bài hát ra sao?”. Không ai trả lời
được, lúc đó vị này mới kể:
“Hai ông này là nhạc sĩ nên
chơi thân với nhau. Thân quá, cho nên khi yêu thì cũng yêu một người. Nhưng do
ông Đynh Trầm Ca nghèo, mà lại xấu trai còn ông Vũ Đức Sao Biển chẳng những đẹp
trai mà còn làm được bản nhạc Thu, hát cho người rất nổi tiếng nên cô
Thu… lấy ông này. Khi cặp vợ chồng này có một đứa con thì một hôm ông Đynh Trầm
Ca đến thăm bạn cũ, thấy ông Vũ Đức Sao Biển đang ngồi… ru con. Chuyện vãn được
một lúc thì ông Vũ Đức Sao Biển bận việc gì đó, mới nhờ bạn ru con hộ mình. Ông
Đynh Trầm Ca ngồi ru con (của) người tình cũ, thấy buồn thấm thía, nên mới cảm
tác ra bài Ru con tình cũ. He he… Hay quá phải không chú mày?”…
Tôi hỏi nhân vật chính: Thu
– người đẹp của một thời: “Chị ơi, sao người ta lại gọi chị là Thu Chuẩn?”. “À,
Chuẩn là tên ba của tôi, ở miền quê người ta thường gọi tên “kép” như thế để
phân biệt con nhà này với con nhà kia”. Hỏi “chuyện xưa”, chị cười bảo: “Dạo đó
tôi với anh Đynh Trầm Ca cũng có tình cảm nhưng chỉ là tình cảm tuổi mới lớn. Hồi
quen anh ấy tôi mới học lớp đệ lục (lớp 7 bây giờ) trường Trung học Tiểu La, nhưng
rồi không duyên nợ. Tôi lấy chồng năm 1966, chồng tôi người gốc Hà Nội. Một năm
sau thì tôi biết anh Đynh Trầm Ca có viết bài Ru con tình cũ…”. “Do đâu chị
biết được?”. “Chu choa, bài này được hát ra rả trên radio, không muốn nghe cũng
phải nghe! Còn chuyện anh Vũ Đức Sao Biển thì sau này tôi có nghe một người bạn
gái kể là anh ấy cũng có tình cảm với tôi và có viết bài Thu, hát cho người. Nếu
đúng vậy thì… cũng là chuyện có duyên không nợ…”.
Có một trùng hợp lý thú là cả
Đynh Trầm Ca lẫn Vũ Đức Sao Biển đều bỏ quê, trôi dạt vào phương Nam. Đầu thập
niên 70 thế kỷ trước, Vũ Đức Sao Biển vào Bạc Liêu dạy học suốt mấy năm rồi lên
Sài Gòn làm báo. Sau 1975, Đynh Trầm Ca cũng dắt díu vợ con trôi dạt về Sóc
Trăng, An Giang, rồi Sài Gòn… đến năm 1998 mới hồi hương. Anh hiện là ông chủ
quán Thạch Trúc Viên ở thị trấn Vĩnh Điện (Điện Bàn, Quảng Nam). Có một chuyện
ly kỳ nữa là dạo còn ở miền Tây, một lần Đynh Trầm Ca xuống bến đò thấy cha con
một người hành khất, người cha ôm cây đàn guitar cũ kỹ hát, còn đứa con gái cầm
chiếc thau nhôm móp méo đi đến từng người để xin tiền. Bản nhạc mà người hành
khất đang hát là bài… Ru con tình cũ: “Ba năm qua em trở thành thiếu phụ.
Ngồi ru con như ru tình buồn… Ôi, ba năm qua rồi, lòng chưa nguôi gió bão… Người
xa xôi phương nào, người oán trách gì không?”. Đynh Trầm Ca nghe mà thắt cả
lòng. Tháng 5.1988, Báo Thanh Niên đăng bài thơ Bất chợt trên bến đò ngang của
anh: “…Mười mấy năm rồi người con gái sang sông/Tôi viết lời ca sao buồn quá vậy?/Những
lời ca cho lòng tôi thuở ấy/Ai biết bây giờ/Bố con người hành khất dùng để ăn
xin?”. Nhạc sĩ Xuân Hồng đã phổ nhạc bài thơ này.
(*): Tựa đề do NPV đặt lại.
THÔNG TIN THÊM: Bạn đọc Truong Duy Hien có bổ sung tư liệu như sau:
"Tôi là người Thăng Bình, chơi thân với những người em trai của chị Thu ( Anh Hồ Xuân Phúc và Hồ Xuân Lộc) học cùng lớp với Hồ Thị Hà (Vợ của thầy giáo Lê Thí, dạy địa ở trường Trần Phú- Đà Nẵng). Tuy nhiên có một chi tiết chưa chính xác là thời chị Thu học trường Tiểu La, lúc đó là trường Trung học Thăng Bình (Đệ nhất cấp), cùng trong khuôn viên của trường có vài phòng học dành cho trường Bán công Tiểu La, nhưng sau này mới có khoảng năm 1964) cả 2 trường đều là đệ nhất cấp (Cấp 2 bây giờ) Nên chưa có Ban C. Cả tỉnh Quảng Tín lúc bấy giờ chỉ có trường TH Trần Cao Vân mới có Ban C thôi! "
BBT xin trân trọng cám ơn góp ý của anh và kính chúc anh luôn an lành, nhiều niềm vui....
"Tôi là người Thăng Bình, chơi thân với những người em trai của chị Thu ( Anh Hồ Xuân Phúc và Hồ Xuân Lộc) học cùng lớp với Hồ Thị Hà (Vợ của thầy giáo Lê Thí, dạy địa ở trường Trần Phú- Đà Nẵng). Tuy nhiên có một chi tiết chưa chính xác là thời chị Thu học trường Tiểu La, lúc đó là trường Trung học Thăng Bình (Đệ nhất cấp), cùng trong khuôn viên của trường có vài phòng học dành cho trường Bán công Tiểu La, nhưng sau này mới có khoảng năm 1964) cả 2 trường đều là đệ nhất cấp (Cấp 2 bây giờ) Nên chưa có Ban C. Cả tỉnh Quảng Tín lúc bấy giờ chỉ có trường TH Trần Cao Vân mới có Ban C thôi! "
BBT xin trân trọng cám ơn góp ý của anh và kính chúc anh luôn an lành, nhiều niềm vui....
Hà Đình Nguyên
Theo http://www.nhuygialai.com/
Theo http://www.nhuygialai.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét