"Gác Trịnh" Lung linh nắng thuỷ tinh vàng

"Gác Trịnh" Lung linh nắng thuỷ tinh vàng

Trong chuyến đi Huế dự lễ kỷ niệm ba mươi năm Tạp chí Sông Hương vừa rồi, tôi được Tổng biên tập Hồ Đăng Thanh Ngọc ghé tai thông báo: "Chị cứ đi chơi sông Hương và thăm quan quanh cố đô Huế những chỗ chưa biết, nhưng đừng nên khám phá hết để còn có cái thôi thúc mình lần sau vô Huế mà khám phá tiếp nữa. Nhưng dù đi đâu các anh chị cũng đừng quên đến thăm Gác Trịnh mới khánh thành nhé, hay lắm đấy, dù bận mấy cũng nên tranh thủ ghé thăm Gác Trịnh dù là vài phút ".

Tôi là người luôn ái mộ cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và bao năm luôn mê mẩn với các ca khúc nhạc Trịnh, nghe nói vậy thì sướng quá rồi. Thật may mắn vì chúng tôi lại cùng đi với nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo, người nhạc sĩ bao năm nặng lòng với Huế và có nhiều kỷ niệm gắn bó với cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Thế là anh hào hứng đưa chúng tôi đến thăm "Gác Trịnh" ngay lập tức. Cùng đi với chúng tôi có nhà thơ trẻ Vũ Thiên Kiều đến từ Kiên Giang và một nhà thơ trẻ đến từ Ninh Thuận. Chúng tôi háo hức cùng nhau đi đến con phố có hai hàng long não cổ thụ tỏa rợp bóng mát với tán lá xanh mỡ màng, ấy là con phố mang tên Nguyễn Trường Tộ của thành phố Huế và dừng lại ở căn nhà 11/3 ở địa chỉ 203/19.

Tôi thực sự xúc động bởi khi quan sát căn "Gác Trịnh" nằm ở tầng hai vẫn như còn đủ đầy cái dáng dấp của một thuở nghèo nàn gắn với người nghệ sĩ tài hoa khi xưa mà những tình khúc bất hủ của ông luôn làm say đắm lòng người. Bây giờ "Gác Trịnh" đã trở thành nơi lưu giữ một vài kỷ vật và là một không gian văn hóa nho nhỏ để trưng bày một số bức tranh, ảnh kỷ niệm về ông và là nơi gặp gỡ của các văn nghệ sĩ và bạn bè yêu mến và luôn ngưỡng mộ nhạc Trịnh.

Chúng tôi cùng những người bạn thơ lặng lẽ quan sát và cùng nhau chụp một vài bức hình lưu niệm tại nơi đây. Bên tai tôi bất chợt hiện về những giai điệu âm nhạc trữ tình đầy triết lý về cuộc đời và như đâu đây vẫn còn lãng đãng khói sương của "Một cõi đi về":

Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi

Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt

Trên hai vai ta đôi vầng nhật nguyệt

Rọi suốt trăm năm một cõi đi về

Vẫn còn nguyên chiếc ghế gỗ mun cũ kỹ, chiếc ghế gắn liền những kỷ niệm của Trịnh Công Sơn với những người bạn là họa sĩ Bửu Chỉ và Đình Cường mà họ từng ngồi vẽ tranh chung. Bên cạnh là chiếc đàn ghi ta, hình ảnh của người nghệ sĩ lang thang. Không gian "Gác Trịnh", nơi mà trước kia người nhạc sĩ đa tình Trịnh Công Sơn thường ngồi uống cà phê hay ngồi nhâm nhi từng li rượu cùng bạn bè và thả tầm mắt để trông ngóng xuống con đường bốn mùa đầy mưa nắng:

Gọi nắng

Cho cơn mưa chiều

Nhiều hoa nắng bay

Nắng qua mắt buồn

Lòng hoa bướm say…"

(Hạ Trắng)

Trong các ca khúc của ông, ta vẫn thấy mơ hồ hiện lên hình ảnh một tà áo dài trắng thiếu nữ tự thuở xa xưa với "Đóa hoa hồng cài lên tóc mây" hàng ngày đi học về qua cầu Phủ Cam và nỗi đợi chờ của chàng nhạc sĩ thời trai trẻ vẫn còn tha thiết cho đến khi "Trời ươm nắng cho mây hồng" chăng?

Ngồi nơi "Gác Trịnh" để nhìn xuống đường thật thú vị. Dẫu dòng người có tất tả ngược xuôi hay lặng lẽ qua lại ở bên dưới thì nhịp sống nơi đây vẫn lãng mạn bởi con đường in đầy bóng lá và màu xanh nõn nà của loài cây Long Não vẫn ánh lên những đốm nắng. Trong cõi dịu dàng và trầm tư ấy, chắc hẳn là nơi khơi nguồn để Trịnh Công Sơn viết nên nhiều ca khúc để đời về tình yêu và cuộc sống, về cõi người trầm luân với cả niềm hạnh phúc lẫn khổ đau:

Một đêm bước chân về gác nhỏ

Chợt nhớ đóa hoa tường vi…

(Đêm thấy ta là thác đổ)

Tình yêu quê hương đất nước trong nhiều ca khúc của ông luôn gắn liền từ nơi đây. Dù có thế nào, nơi đây cũng luôn ngời lên thứ ánh sáng tuyệt diệu:

Lung linh nắng thủy tinh vàng

Chợt buồn, hồn dâng mênh mang

Chiều đã đi vào vườn mắt ai? 

(Nắng thủy tinh)

Huế là nơi sông nước hữu tình đầy sự ngọt ngào, sâu lắng mà ông thường đi về sau những ngày tháng "Ở trọ" nơi thành phố phương Nam. Ông là người nghệ sĩ nghèo nhưng có tâm hồn vô cùng rộng mở và bao dung. Chúng ta không thể quên những ca từ hết sức độc đáo và những giai điệu với vẻ đẹp lãng đãng mà da diết trong âm nhạc của ông. Những ca từ trong các ca khúc của ông còn mang đậm màu sắc Phật giáo và tâm linh có lẽ cũng được khởi nguồn từ vùng đất Huế linh thiêng. Ông hay nói về kiếp người, dẫu cho sự sống và cái chết là những điều rất mong manh:

Sống chết có mong manh như thân cỏ hèn mọc đầy núi non.

Ngay cả trong sự lãng mạn và mê đắm giữa cõi thực và cõi mơ, Trịnh Công Sơn cũng luôn phải lang thang và lăn lóc trong cõi người và cõi đời dằng dặc đầy thăng trầm:

Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi

Để một mai vươn hình hài lớn dậy

Ôi cát bụi mệt nhoài…

Trong nhiều ca khúc của ông, chúng ta luôn thấy hình ảnh lãng đãng của sông nước, sự huyền bí của cỏ cây, sự vô thường của hoa lá. Ngay tại con phố của "Gác Trịnh" bây giờ ta vẫn hình dung đâu đó có thấp thoáng bóng dáng tà áo dài của cô nữ sinh Đồng Khánh trong "Diễm xưa" năm nào với "đường dài hun hút cho mắt thêm sâu" của ông. 

Trên bước chân em 

Âm thầm lá đổ

Chợt nghe rét buốt

Cho mình xót xa…

Thơ và nhạc của Trịnh Công Sơn đầy tính triết lý giữa muôn vàn những cặp phạm trù đối nghịch. Ấy là: vui và buồn, yêu thương và tuyệt vọng, sự sống và cái chết, hạnh phúc và đau khổ, gần và xa, nhớ và quên, vơi và đầy, đi và về… như sự xoay vần bốn mùa của vũ trụ:

Trong khi ta về lại nhớ ta đi

Đi lên non cao đi về biển rộng…

(Một cõi đi về)

Sự trăn trở vui buồn, những nốt nhạc muôn thuở của cõi người còn là những phút bất ngờ đầy ảo ảnh và huyền diệu nhất của tình yêu:

Tình ngỡ đã phôi pha

Nhưng tình vẫn còn đầy

Người ngỡ đã xa xăm

Bỗng về quá thênh thang

Ôi áo xưa lồng lộng

Đã xô dạt trời chiều 

Như từng cơn nước rộng

Xóa một ngày đìu hiu…

Có lẽ ở nơi này, vùng đất cố đô Huế với những lăng tẩm vua chúa và ngôi chùa Thiên Mụ nổi tiếng với bao địa danh xứ Huế đã đi vào trong thơ và thấm đẫm trong từng giai điệu nhạc Trịnh:

Mưa vẫn bay bay trên tầng tháp cổ

Dài theo em mãi khóe mắt xanh xao

Nghe lá thu mưa reo mòn gót nhỏ

Buổi chiều ngồi ngóng những chuyến mưa qua

Tình yêu con người và thiên nhiên hòa quyện nhuần nhuyễn trong thơ và nhạc Trịnh Công Sơn với những chất chứa mong manh, ngay cả khi "Ta mang cho em một đóa quỳnh". Ông đã để cho đêm nở ra và khép lại những đóa đời trắng ngần và thanh khiết dưới ánh trăng:

Đêm, này đêm

Buồn bã với những môi hôn

Trong vườn trăng

Vừa khép những đóa mong manh"

(Quỳnh Hương)

Hình ảnh những người con gái hay những người phụ nữ trong thơ và nhạc Trịnh luôn được ông nâng niu và trân trọng với lòng ngưỡng mộ thật đẹp và vô cùng ám ảnh:

Gió sẽ mừng vì tóc em bay

Cho mây hờn ngủ quên trên vai

Vai em gầy guộc nhỏ

Như cánh vạc về chốn xa xôi…

(Như cánh vạc bay)

Và khi mùa về, lời ru tình ngọt ngào vẫn say đắm để người nghệ sĩ "Xin mãi ăn năn mà thôi":

Thôi ngủ đi em

Anh ru em ngủ

Tay em kết nụ

Ru trọn một đời

Ru một đời người

(Ru em từng ngón xuân nồng)

Cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua đời đến nay đã được 12 năm, một vòng thời gian khá dài mà ta tưởng như vừa mới hôm nào. Lời nhắn nhủ của người nghệ sĩ tài hoa như vẫn còn bàng bạc quanh ta một nét thiền nào đó bên sự linh thiêng của sông Hương núi Ngự:

Cuộc đời đó

Có bao lâu 

Mà hững hờ...

Đó là sự dịu dàng và trầm tư, thanh thoát mà lãng mạn của những giai điệu nhạc Trịnh mang đậm nét văn hóa Huế. Ông mãi là niềm tự hào của Xứ Huế về nơi cội nguồn đã sinh ra một con người tài hoa. Trịnh Công Sơn - một người con của xứ Huế đa tình và mộng mơ, phiêu du và lãng tử, một nhà thơ và nhạc sĩ tên tuổi mà xứ Huế luôn mãi tự hào.

Thăm "Gác Trịnh", nhớ về một con người tài hoa để thêm yêu đời, yêu người và để thấy cuộc đời đáng sống hơn:

Hãy ru nhau trên những lời gió mới

Hãy yêu nhau đi cho gạch đá có tin vui

Hãy kêu tên nhau trên ghềnh dưới bãi

Dù mai nơi này người có xa người…

(Hãy yêu nhau đi)

"Gác Trịnh" bây giờ không chỉ là nơi lưu giữ những hình ảnh và những kỷ vật lưu niệm của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn khi xưa mà nó đã trở thành ngôi nhà ấm cúng để gặp gỡ, giao lưu của giới văn nghệ sĩ và những người yêu văn chương, thi ca, nhạc họa và những ước mơ, những kỷ niệm gắn liền với tình yêu nhạc Trịnh. ''Gác Trịnh'' luôn gợi nhớ về ngôi nhà của người nghệ sĩ tài hoa với một thời tuổi trẻ và những khát khao đam mê sáng tạo không ngừng...

Phạm Thị Phương Thảo

NẮNG THỦY TINH