Hoa Cúc trong thi ca

Hoa Cúc trong thi ca

Hải Đà - Vương Ngọc Long

Sầu thu ý cúc riêng mang

Hoàng hoa pha nắng thêu vàng áo em

Thu đi bước nhẹ chân mềm

Gió mơn man lá dịu êm khúc tình

Hoa là ngôn ngữ chân thành nhất của tình yêu, hoa vô tư bộc lộ những nỗi niềm thầm kín,thăm thẳm từ đáy con tim chân chính, khi ngôn từ đã không diễn tả được nỗi lòng tha thiết thì hoa sẽ thốt thành lời (When words escape, flowers speak- Bruce W. Currie ), hoa sẽ nói hộ những gì mà tình nhân khó nói ... Đời người như một bông hoa mà tình yêu như mật ngọt nhựa sống tuôn tràn (Life is the flower for which love is the honey-Victor Hugo). Hoa là những biểu tượng đặc trưng của thiên nhiên ban cho con người, đó là tình yêu của tạo hóa dành cho chúng ta trong đời sống (Flowers are the beautiful hieroglyphics of nature by which she indicates how much she loves us-Johann Von Goerthe). Hoa là đại sứ của tình yêu, hoa đã đem lại những thông điệp làm tươi mát tâm hồn.

Ngôn ngữ các loài hoa đã có từ ngàn xưa, được diễn đạt trong nhiều nền văn hóa khác nhau trên thế giới . Mỗi loài hoa như muốn biểu tượng một ý tình, một nỗi niềm riêng mang ... khi nhịp đập con tim biết ngân vang ngàn cung điệu .

Mỗi một con người có niềm vui, sở thích riêng về một loài hoa nào đó . Người xưa có Lâm Bô với hoa mai, Khuất Nguyên với hoa lan, Thôi Hộ với hoa đào, và Đào Tiềm với hoa cúc như người bạn tâm giao tri kỷ . Một Cao Bá Quát thì "Nhất sinh đê thủ bái mai hoa" (cả đời chỉ cúi mình trước hoa mai), hoặc một thi sĩ tây phương nào đó chỉ xin được làm hoa cúc trắng "I'd choose to be a daisy" :

I'd choose to be a daisy

If I might be a flower

Closing my petals softly

At twilight's quiet hour

And waking in the morning

When fall the early dew

To welcome Heaven's bright sunshine

And Heaven's bright tear-drops too.

Anonymous Author

Nếu tôi hóa kiếp đời hoa

Xin làm cúc trắng thướt tha dịu mềm

Trầm tư cảnh vắng chiều êm

Dịu dàng khép cánh màn đêm thẫn thờ

Vầng dương chợt động cơn mơ

Ánh mai hé mở như chờ đợi hoa

Lung linh những hạt sương sa

Cùng tia nắng mới chan hòa niềm vui

Bỗng dưng xao xuyến ngậm ngùi

Hồn hoa thổn thức khung trời lệ rơi...

Xin được làm cúc trắng (Hải Đà phỏng dịch)

Hoa Cúc trắng là loài hoa nhận được nhiều sự chiêm ngưỡng của các nhà thơ. Theo truyền thuyết, bông hoa nhỏ bé này có nguồn gốc từ Belides, một trong các nữ thần chăm sóc các khu rừng. Một hôm, khi Belides đang nhảy múa với người yêu của mình là Ephigeus, cô đã lọt vào sự chú ý của Vertumrus, nam thần cai quản các vườn cây. Để bảo vệ cô khỏi sự săn đuổi này, chúa của loài hoa là Flora đã biến cô thành một đóa Cúc trắng. Có một nguồn gốc khác mang nhiều vẻ thần thoại hơn: Hoa Cúc trắng đã được gieo trồng lần đầu tiên trên ngôi mộ một hài nhi bởi những đôi tay mềm mại của các thiên thần nhỏ bé. Tên tiếng Anh của loài hoa này có nguồn gốc từ ngữ Saxon, có nghĩa là "con mắt ban ngày" (day's eye), có lẽ vì hoa nở vào lúc sáng sớm và khép lại vào lúc chiều tà. (Sưu Tầm)

Khi mùa hạ đã đi qua, lá thôi xanh, hoa hết thắm, mùa thu đến chơi vơi, lá tàn khô héo rụng, cành cây trơ trụi, khu vườn ảm đạm thê lương, chợt như bừng sức sống, khi những cụm hoa cúc vàng, nữ chúa của mùa thu (The autumn's queen Chrysanthemum) bắt đầu hé nhụy khai hoa "cúc hoa xoè cánh nở bung" …để tô điểm cho khung trời thu hiu hắt buồn :

As we watch the summer days depart

And the painted leaves in silence fall,

And the vines are dead upon the wall;

A dreamy sadness fills each heart,

Our garden seems a dreary place,

No brilliant flowers its borders grace,

Save in a sheltered nook apart,

Where gay beneath the autumn sun

Blooms our own Chrysanthemum.

Chrysanthemum (Hattie L. Knapp)

Lặng nhìn mùa hạ qua mau

Không gian quạnh vắng lá sầu nhẹ rơi

Cành nho héo rũ tường vôi

Trái tim mơ mộng chơi vơi nỗi buồn

Màu thê lương phủ kín vườn

Hoa thôi sắc thắm bờ mương hàng rào

Xa nơi xó xỉnh đồi cao

Trời thu rực rỡ vui chào ánh dương

Cúc hoa xoè cánh nở bung …

Hải Đà phỏng dịch

Yosa Buson, một thi sĩ Nhật Bản trong bài thơ HaiKu, đã phải thốt lên rằng:

Trước nhành hoa cúc trắng

Ngỡ ngàng cái kéo ngập ngừng thôi

Trong phút giây bất chợt

(vì không nỡ phải phủ phàng cắt rời hoa, bắt hoa phải lìa cành mãi mãi)

Before the white chrysanthemum

the scissors hesitate

a moment.

(by Yosa Buson)

Hoa cúc nở giữa vườn thu đã gợi muôn niềm thi hứng cho tao nhân mặc khách muôn phương trên thế giới . Thi sĩ Dora Read Goodale trong một ngày thu ấm, khi diễn tả loài hoa cúc có tên là "Asters", mà người ta thường gọi là hoa Cúc tây, hay là hoa sao, có tên gọi bắt nguồn từ chữ Hy Lạp "Aster", có nghĩa là ngôi sao. Người ta nói nó là tượng trưng cho sự "chín chắn" vì nó nở hoa vào đầu mùa thu khi mà đa số các loài hoa khác đã tàn. Cúc Tây được đem từ Trung Quốc vào châu Âu năm 1730 bởi một nhà truyền giáo người Pháp, và qua nhiều kỹ thuật cấy ghép khoa học tài tình, nên ngày nay loài hoa trắng như tuyết này đã rất phong phú và đa dạng chủng loại, nên Cúc tây mang thêm ý nghĩa cho "tình yêu muôn sắc muôn màu".

The Autumn wood the aster knows, The empty nest, the wind that grieves, The sunlight breaking thro' the shade, The squirrel chattering overhead, The timid rabbits lighter tread Among the rustling leaves. Asters in the Cofrin Arboretum (Dora Read Goodale) Cúc hoa cảm cảnh rừng thu Quạnh hiu tổ trống, vi vu gió sầu Ánh dương thơ thới ửng màu Tung tăng sóc nhảy trên đầu líu lo Rụt rè thỏ bước nhởn nhơ Dẫm chân khua tiếng lá khô xạc xào  Hải Đà phỏng dịch

Hoa cúc là một thứ hoa gần gũi với người phương Đông. Người Việt Nam chúng ta, cũng như người Trung Quốc phần đông đều thích trồng hoa cúc. Nhắc đến hoa cúc trong Đường Thi là người ta nhớ đến thi sĩ Đào Tiềm đời Tấn "Tam kính tựu hoang, Tùng cúc do tồn (Đường ra lối nhỏ vườn hoang , Chen nhau tùng cúc xếp hàng đợi đây-HĐ)...Hoa Cúc biểu tượng cho tinh thần thanh cao của kẻ sĩ muốn lánh xa vòng tục lụy . Một loài hoa "diệp bất ly thân" (lá không rời khỏi cành dù tàn khô héo rũ). "Cúc ngạo hàn sương", cúc vẫn hiên ngang ngạo nghễ đâm hoa kết nhánh mặc cho sương tuyết lạnh giá bao trùm, mặc cho khí thời khắc nghiệt vây quanh, cúc vẫn mang nét điềm đạm ung dung, cúc vẫn vương mình đứng thẳng giữa phong trần, thách thức với bao nỗi đoạn trường gian truân của thế sự nhân tình: "Tiếu ngạo hàn sương phô cốt cách, Khai nhan diệu sắc kháng thu thâm-Hải Đà" (Sương gió dãi dầu hoa ngạo nghễ, Thu già thách thức sắc phô trương -HĐ)

"Theo tài liệu sưu tầm, có khoảng 130 loại hoa cúc. Cúc còn mang tên ra Tiết Hoa hay là Nữ Tiết. Cúc chờ lạnh đến mới nở, vùng nào lạnh sớm hoa sẽ nở sớm, lạnh muộn thì hoa nở muộn. Giống cúc vàng thích khí lạnh hơn hết. Ở những xứ ấm trời, hoa cỏ nở một cách tạo tác vô thời, chỉ riêng hoa Cúc là biết kỷ luật.

Hoa Cúc có mấy màu chính là vàng (hoàng), trắng (bạch), tím (tử) và hồng (cũng được gọi là hồng).Lại còn có những thứ tạp sắc, cánh trước một màu, đằng sau mang một màu khác hay là nửa bên trái và nửa bên phải khác nhau (Uyên Ương Cúc). Hoàng Cúc tức Cúc Vàng có đến 34 loại, vài giống quý có nhiều tên đẹp như: Kim Trân, Dạ Quang Châu, Lạc Hà Hoàng. Ngự Bào Hoàng, Trầm Hương Quản , Hoàng Kim Tháp, Hoàng Yến, Vạn Thọ, Kim Tiền v.v.."  Mỗi loại hoa cúc khác nhau đã tự mang cho mình một ý nghĩa đặc trưng riêng của ngôn ngữ tình yêu, như

Hoa cúc trắng: ngây thơ và duyên dáng.

Hoa cúc tây: chín chắn, tình yêu muôn màu

Hoa cúc đại đoá: lạc quan trong nghịch cảnh

Hoa cúc tím (thạch thảo): nỗi lưu luyến khi chia tay.

Hoa cúc vàng: lòng kính yêu quý mến, nỗi hân hoan.

Hoa cúc vạn thọ: sự đau buồn, nỗi thất vọng

Hoa Cúc zinnia: nhớ đến bạn bè xa vắng

(Sưu Tầm)

Mùa hẻ hai đứa chia tay Phượng phai sắc thắm hẹn ngày thu sang Tóc em giắt đóa hoa vàng Tựu trường hai đứa ngỡ ngàng nhìn nhau Bây giờ em ở nơi đâu Ở xa bên ấy có sầu nhớ chăng Bài thơ hoa cúc tặng nàng Em ơi có hiểu lời vàng ý thơ ? Thẹn thùng đôi mắt em mơ Thủy chung có phải tình thơ Cúc Vàng... (H.Đ.)

Trồng hoa cúc là một thú vui tao nhã của các cụ ngày xưa. Nói đến hoa cúc là người ta thường nghĩ đến mùa Thu, hoa cúc và mùa thu có một một sự giao tình kỳ lạ .Thu vốn mang một ấn tượng buồn, chùng lắng tâm cảm của người, cúc đua nở trong mùa thu đã đem lại một sự vui tươi đổi mới cho cảnh tình . Thi sĩ Nguyễn Khuyến đặc biệt có tâm hồn mẫn cảm với mùa thu, như qua ba bài thơ Thu Vịnh, Thu Ẩm, Thu Điếu .Đặc biệt trong bài Thu vịnh, thi sĩ Nguyễn Khuyến cũng đã một lần nhắc nhở đến thi sĩ Đào Tiềm của Đường Thi, một người bạn tri kỷ của hoa cúc vàng "Nhân hứng cũng vừa toan cất bút, Nghĩ ra sợ thẹn với ông Đào! " :

Trời thu xanh ngắt mấy từng cao,

Cần trúc lơ thơ gió hắt hiu.

Nước biếc trông chừng như khói phủ,

Song thưa để mặc bóng trăng vào.

Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái,

Một tiếng trên không ngỗng nước nào?

Nhân hứng cũng vừa toan cất bút,

Nghĩ ra sợ thẹn với ông Đào! 

Thu Vịnh (Nguyễn Khuyến)

Trước cảnh sắc muôn chiều của mùa thu với lá vàng bay, với nước ao trong veo, với cảnh thanh tịnh, Nguyễn Khuyến cũng đã thường nhắc nhở đến loài hoa cúc. Cúc biêu lộ sự khoan dung, khoáng đạt, sự chung tình da diết. Cúc héo tàn nhưng chẳng lià thân, diễn đạt một tư tưởng thanh tao, một ý niệm trung trinh của tâm hồn chẳng bao giờ quên gốc gác cội nguồn. Thơ Nguyễn Khuyến đã thể hiện cái nhàn nhã, sự khắng khít với thiên nhiên, tâm hồn nhẹ nhõm, xem đời tựa như áng mây trôi, nhưng cũng đã bộc lộ nên cái nhân cách trí thức của nhà nho "Tháng rét một mình, thưa bóng bạn, Nhị thơm chẳng rữa, chạnh lòng ai " :

Xuân qua tới tấp mận cùng đào,

Lá mốc cành rêu lẩn chốn nào?

Giữ tiết dường như yên phận khó,

Dành hương cốt để đợi thu cao.

Thương thầm vườn cổ nên như vậy,

Đứng giữa hơi may mới biết nhau!

Trong sạch tấm lòng đâu dễ kiếm,

Đào Tiềm chỉ gặp lúc về hưu! 

Trăm hoa đua nở, vắng ngươi hoài!

Trăm hoa tàn rồi mới thấy ngươi

Tháng rét một mình, thưa bóng bạn

Nhị thơm chẳng rữa, chạnh lòng ai

Nhấp nhô lưng giậu xanh chồi trúc

Óng ả đầu hiên mướt ngọn mai

Cất chén mỉm cười, vừa ý tớ

Bõ công vun xới đã lâu ngày

Vịnh  Hoa Cúc (Nguyễn Khuyến)

Nguyễn Trãi là một nhà trí thức lớn của thời đại, ông là người ưu thời mẫn thế, thương dân yêu nước, nhưng không màng phẩm chức danh lợi. Ông là người đa tài, ngoài tài chính trị, kinh tế v.v.. ông còn có lòng đam mê văn chương thi ca, thơ của ông phong phú đa dạng, đặc biệt trong những bài thơ diễn tả tình yêu thiên nhiên, đã nói lên cái tư cách thanh cao, phóng khoáng của kẻ sĩ, nhà nho, và ông cũng đã hơn nhiều lần nhắc nhở đến hoa cúc, như một triết lý nhân sinh trong cuộc sống lắm nỗi đa đoan, quán triệt mọi lẽ biến đổi của thế thái nhân tình, sự đổi dời của đất nước non sông, sự thăng trầm suy thịnh của xã hội, kiếp đời,  như muốn gửi gắm tâm tình sâu xa, bộc lộ ý chí của người thơ không nệ hà gian khổ, chỉ muốn quên thân mình, để hy sinh cho đại nghĩa quốc gia dân tộc. Trong " Quốc Âm Thi Tập" của Nguyễn Trãi có mấy bài thơ ca ngợi hoa Cúc:

Nào hoa chẳng bén khí đầm hâm

Có mấy bầu sương nhị mới đâm

Trùng cửu chớ hiềm thu đã muộn

Cho hay thu muộn tiết càng thơm.

(Thuật hứng - bài 15 )

Người đua nhan sắc thủa xuân dương,

Nghỉ, chờ thu: cực lạ nhường!

Hoa nhan rằng đeo danh "ẩn dật",

Thức còn phô, bạn khách văn chương.

Tính tình nào đoái bề ong bướm,

Tiết muộn chẳng nài thủa tuyết sương.

Dầu thấy xuân lan cùng lọn được,

Ai ai đều có mỗ mùi hương.

Cúc (Nguyễn Trãi)

Cõi đông còn thức xạ cho hương

Tạo hoá sinh thành khác đẳng thường

Chuốt lòng son, chăng bén tục

Bề tiết ngọc, kể chi sương

Danh thơm thượng uyển còn phen kịp

Bạn cũ đông ly ắt khá nhường

Miễn được chúa tiên yêu tụng đến

Ngày nào khá, ấy trùng dương.

Hồng Cúc (Nguyễn Trãi)

Lặng nhìn mùa hạ qua mau Không gian quạnh vắng lá sầu nhẹ rơi Cành nho héo rũ tường vôi Trái tim mơ mộng chơi vơi nỗi buồn Màu thê lương phủ kín vườn Hoa thôi sắc thắm bờ mương hàng rào Xa nơi xó xỉnh đồi cao Trời thu rực rỡ vui chào ánh dương Cúc hoa xoè cánh nở bung … Hải Đà phỏng dịch (Chrysanthemum-Hattie L.Knapp)

Mỗi tiết thời thường đi đôi với một loại hoa riêng, mùa xuân thì có hoa lan, hoa đào, mùa hạ có hoa sen, có lựu, mùa thu có hoa cúc như là một biểu tượng đặc trưng:

Thành Tây có cảnh Bích Câu,

Cỏ hoa góp lại một bầu xinh sao!

Đua chen Thu Cúc, Xuân Đào,

Lựu phun lửa hạ, Mai chào gió đông. 

Bích Câu Kỳ Ngộ (Khuyết danh.)

Trong những tác phẩm lớn của văn học Việt Nam, như Truyện Kiều của Nguyễn Du, Chinh Phụ Ngâm của Đặng Trần Côn, có những câu thơ cũng dùng hình ảnh của cúc hoa để so sánh với người con gái đẹp, mang nét mặt buồn man mác, vẻ u sầu thầm lặng của muà thu, nên các thi nhân thường dùng chữ "nét buồn như cúc" .

May thay giải cấu tương phùng,

Gặp tuần đố lá thoả lòng tìm hoa.

Bóng hồng nhác thấy nẻo xa,

Xuân lan thu cúc mặn mà cả hai.

Người quốc sắc, kẻ thiên tài...

(Nguyễn Du)

Ngại ngùng giợn gió e sương,

Nhìn hoa bóng thẹn, trông gương mặt dày.

Mối càng vén tóc bắt tay,

Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai.

(Nguyễn Du)

Nói về hoa Cúc và mùa thu, có một giai thoại: tương truyền thời trai trẻ, cụ Nguyễn Du ưa hát phường vải. Có hoa khôi tên là Cúc đàn hay, hát ngọt, nhưng muộn chồng, cậu Chiêu Bảy (Nguyễn Du) đã ngâm hai câu thơ ghẹo người đẹp:

"Trăm hoa đua nở mùa xuân

Cớ sao Cúc lại muộn màng về Thu?".

Nàng Cúc biết cậu Chiêu tài hoa có ý ghẹo mình bèn đáp:

"Vì chưng tham chút nhụy vàng

Cho nên Cúc phải muộn màng về Thu".

Cúc nở về thu là đang độ mãn khai đâu có muộn màng? Và ngầm nhắn gửi thi nhân "Dù có muộn màng vì "ai kia" cũng là vì chờ đợi bảng vàng, bia đá mà thôi! Không rõ về sau khi "bảng hổ" đề tên chàng và nàng có nên duyên cầm sắt?

(Sưu Tầm)

Trong Chinh Phụ Ngâm Khúc tác giả đã dùng hình ảnh buồn vời vợi của mùa thu với hoa cúc vàng (hoàng hoa) để diễn tả cảnh chia ly não nuột, bịn rịn ngỡ ngàng của kẻ ở người đi ...

Xót người lần lữa ải xa

Xót người nương chốn hoàng hoa dậm dài

(Đặng Trần Côn)

Thi sĩ Đinh Hùng đã dựa vào màu sắc đậm đà của hoa cúc, bộc lộ sự thổn thức dâng tràn tâm tư, từ trong tiềm thức bật dậy và rung động những dòng giao cảm phơi trải lòng mình, gần gũi và xa xôi, chân thật và huyền hồ :

Ý chiều ngây ngất màu hoàng cúc,

Sao mắt thu buồn dáng hạ xa

Ta nhớ mà thương người sử nử,

Áo mùa thu đọng sắc kiều hoa.

Liên Tưởng (Đinh Hùng)

Thi sĩ Nguyễn Bính cũng đã dùng hình ảnh của hoa cúc, liên hợp với mùa thu để nói sự trôi dạt nổi trôi của thân phận kiếp người giữa cái mênh mông bát ngát của biển đời. "Nét buồn như cúc", thu sầu với lá vàng rơi, đã đem lại nhiều gợi cảm, xúc động cho sự đổi thay, vật đổi sao dời ...làm thổn thức tuôn trào những dòng dư lệ, khi phải chứng kiến cảnh:  "Thiên nhiên mãi xoay vòng muôn nghịch lý ,Trong Xuân sinh là Thu sát điêu tàn, Sau Hạ trưởng là Đông sầu xơ xác , vĩnh phúc nào là chốn hẹn nhân gian ?" " (Vô Đề - Hải Đà)

Thu sang, rồi lại thu sang,

Cúc bao lần nở, lá vàng bao rơi?

Bao nhiêu vật đổi sao dời?

Đường bao dặm thẳm? hỡi người bốn phương? 

Giòng Dư Lệ (Nguyễn Bính)

Cái vắng lặng, trống không, âm thầm, mênh mông của mùa thu xa, tạo nên một chút gì mong manh, dìu dịu, mơ hồ trong tâm hồn của người thơ . Một cái buồn chất chứa, lắng đọng, trong một cảnh thu tĩnh mịch lạ lùng, tưởng như sẽ đi vào quên lãng, nhưng bỗng dưng một ngọn gió thu lay lắt cánh "hoa cúc vàng lưng giậu", tạo nên một ấn tượng mạnh mẽ, đủ để thức tỉnh hồn thơ qua màu sắc tươi rói của nhánh hoàng hoa, tượng trưng cho "Sắc mạnh huy hoàng áo trạng nguyên" . Cái đẹp tinh tế của hoa đã tìm thấy trong lòng người tri kỷ .

Gió thầm, mây lặng, dáng thu xa

Mới tạnh mưa trưa, chiều đã tà

Buồn ở sông xanh nghe đã lại

Mơ hồ trong một tiếng chim qua.

Bên cửa ngừng kim thêu bức gấm

Hây hây thục nữ mắt như thuyền.

Gió thu hoa cúc vàng lưng giậu

Sắc mạnh huy hoàng áo trạng nguyên.

Thu (Xuân Diệu)

"Sen mùa hạ, cúc mùa thu" hai hình ảnh tiêu biểu của hai mùa trong trời đất, của thời tiết khác nhau, được người thơ lấy làm hình ảnh ẩn dụ cho hoàn cảnh éo le, sự chia ly cách xa của hai người, nói lên cái tâm trạng đau buồn, oán trách bắt nguồn từ cảnh cô đơn đợi chờ .. "có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?" thật nặng lòng với tình nghĩa thâm sâu:

Hai ta như ngày nắng tránh ngày mưa

Như mặt trăng mặt trời cách trở

Như sao hôm sao mai không cùng ở

Có bao giờ cùng trở lại vườn xưa ?

Hai ta như sen mùa hạ cúc mùa thu

Như tháng mười hồng tháng năm nhãn

Em theo chim đi về tháng tám

Anh theo chim cùng với tháng ba qua 

Vườn Xưa (Tế Hanh)

Hoa cúc, với màu hoa, hương hoa, men hoa, sắc hoa .. đã đem lại sự tình tứ, khêu gợi qua những dòng thơ lãng mạn, với những hình ảnh chập chờn mộng ảo, man mác âm điệu thần linh, mê hoặc qua lối diễn tả độc đáo, gợi cảm :"Mươi bông cúc nõn chờ tay với  ... Một trời thu ngủ men hoàng cúc ... Thu nhập hồn men cựa đó chăng" ... mang những âm hưởng nồng nàn và bí ẩn:

Gợn trắng ngàn mai thoảng dáng xuân

Màu trinh e lệ gió ân cần

Mươi bông cúc nõn chờt tay với

Một chút hoa đào vương gót chân

Dịu Nhẹ (Vũ Hoàng Chương)

Ngõ nhớ hoa vàng gác nhớ trăng

Chiêm bao giợn tuyết gối ngờ băng

Sương vây bể xám lòng hoang đảo

Nằm hấng thơ mưa độc vận bằng

Phới gót mùa say về ẩn hiện

Giữa đôi hàng chữ sách Khiêu Đăng

Xôn xao vò nậm bừng hương cúc

Thu nhập hồn men cựa đó chăng

Xem Truyện Quỷ (Vũ Hoàng Chương)

Hà Nội đèn treo đỏ phố phường

Sóng hồ trăng giãi bập bềnh sương

Một trời thu ngủ men hoàng cúc

Đôi bạn tình say mộng viễn phương

Kìa ý đàn trao mười nẻo gió

Đây lòng hoa mở bốn mùa hương

Ôi thôi, khoảnh khắc dâu thành bể

Gươm báu rùa thiêng cũng đoạn trường 

Nhớ Cố Nhân (Vũ Hoàng Chương)

Thi sĩ Bích Khê đã dùng những ngôn từ tình sâu ý đẹp, với nhiều hình tượng dạt dào, mênh mông, trong chuỗi âm thanh huyền diệu để diễn tả sự trữ tình của loài hoa vàng một cách khéo léo, gợi cảm, đa tình, vẽ nên những hình ảnh linh diệu, bồi hồi, xao xuyến, thể hiện sự sôi nổi triền miên của khát vọng tình yêu, như một âm điệu nhạc ngân vang trong cái huyền diệu của vũ trụ mênh mông:

Lam nhung ô ! màu lưng chừng trời;

Xanh nhung ô ! Màu phơi nơi nơi.

Vàng phai nằm im ôm non gầy;

Chim yên neo mình ôm xương cây.

Đây mùa Hoàng hoa, mùa Hoàng hoa:

Đông nam mây đùn nơi thành xa...

Oanh già theo quyên quên tin chàng !

Đào theo phù dung: thư không sang !

Ngàn khơi, ngàn khơi, ta, ngàn khơi:

Làn trăng theo chàng qua muôn nơi;

Theo chàng ta làm con chim uyên;

Làn mây theo chàng bên nhung yên.

Chàng ơi! hồn say trong mơ màng,

-- Hồn ta ? hay là hồn tình lang ?

Non Yên tên bay ngang muôn đầu...

Thâm khuê oan gì giam xuân sâu ?

-- Ai xây bờ xanh trên xương người ?!

Ai xây mồ hoa chôn đời tươi ?!

Hoàng Hoa (Bích Khê)

Thơ Lưu Trọng Lư truyền đạt cái cảm giác lạ lẫm, man mác bâng khuâng, chập chờn giao động, người thơ đã chìm đắm trong cơn mộng huyễn, hay đang thao thức chiêm nghiệm cái chân thật của vóc dáng một loài hoa- đóa cúc vàng ẩn hiện dưới làn sương thu mờ ảo:

Ta mơ trong đời hay trong mộng

Vùng cúc bên ngoài đọng dưới sương 

(Lưu trọng Lư)

Màu sắc của cúc nhiều loại: vàng, trắng, tím v.v.. nhưng màu vàng của cúc vẫn luôn là biểu tượng nhiều nhất, được nói nhiều trong thơ văn Việt Nam như tình thư học trò "Tuổi Mười Ba" của Nguyên Sa:

Áo nàng vàng tôi về yêu hoa cúc

Áo nàng xanh tôi mến lá sân trường.

Sợ thư tình không đủ nghĩa yêu đương

Tôi thay mực cho vừa màu áo tím.... 

Tuổi Mười Ba (Nguyên Sa)

Sự đa dạng của cảm xúc, cái sâu xa của tình cảm, đã là những chất liệu để nghệ thuật thành hình, đem lại cho thơ một vẻ đẹp duyên dáng, lặng lẽ len thấm vào tâm tư người đọc, đôi khi man mác cổ tích thần tiên, vô cùng lãng mạn cho "Một anh chàng làm thơ, mà suốt đời say rượu cúc" một cách rạo rực, đam mê:

Em sẽ về, phải không em

Có gì đâu mà khó khăn, trắc trở

Chúng mình lại đi

Trên con đường chạy dài hoa cỏ

Là những đồn phòng ngự của tình yêu

Mỗi ngón tay em

Anh vẫn gọi là một cửa đào nguyên

Và anh: sẽ trở lại nguyên hình

Một anh chàng làm thơ

Mà suốt đời say rượu cúc 

Có Phải Em Về Đêm Nay (Nguyên Sa)

Thi sĩ Phạm Thiên Thư đã pha màu rất hài hòa cho màu hoa cúc tạo nên một hình dáng rất tạo hình của loài hoa vàng. Bài thơ như một bức tranh thủy mặc đầy mộng mơ chất ngất, quyện lẫn với thanh âm nhạc tính làm giao động lòng người:...

con đường hoàng hoa

em mang hài lục

con đường bạch cúc

em mang hài hồng

con đường sầu đông

em đi guốc tía

anh ngồi thấm thía

cội sầu trổ bông

Guốc Tía (Phạm Thiên Thư)

"Cõi Thơ" của Phạm Thiên Thư đầy những kỷ niệm ngọt ngào, những hương vị đậm đà, có mẹ nua già, có lều thơ nhỏ, có giàn hoa lý, và đặc biệt là có dậu cúc vàng, đem lại những hoài niệm khó phai nhòa trong ký ức tâm tưởng của người thơ:

em hỏi nơi ta

xin kiếm tàng hoa

điệp vàng trải ngõ

có mẹ nua già

chăm từng ngọn cỏ

có áng giang hà

trên lều thơ nhỏ

có vườn hồng đỏ

có dậu cúc vàng

có giàn hoa lý

có vồng rau lang

em vào cõi đó

xin bước dịu dàng

vì lòng ta trải

cả bông hoa vàng

Cõi Thơ (Phạm Thiên Thư)

Động Hoa Vàng của thi sĩ Phạm Thiên Thư cũng đã trải qua bốn mùa thơ mộng của đất trời mênh mông, và mùa thu là của hoàng cúc khai hoa nở nhụy:

Ðất Nam có lão trồng hoa

Mùa hoàng cúc nở ướp trà uống đông

Lại đem bầu ngọc ra trồng

Bầu khô cất nậm rượu hồng uống xuân 

Động Hoa Vàng (Phạm Thiên Thư)

Một nữ sĩ đã đem lại những màu sắc tươi sáng của bụi cúc vàng, của con bướm trắng, thể hiện những ước mong, khao khát bình dị khi đứng bên thềm ngong ngóng chờ thu đến, hồn chất ngất men say của "hoàng hoa tửu", cùng một tâm hồn đồng điệu với những thi nhân thời xưa uống rượu cúc ngắm hoa chào mừng ngày hội Trùng Dương:

Có bụi cúc vàng bên hàng dậu

Có con bướm trắng ngập ngừng bay

Em đứng bên thềm chờ thu tới

Rượu hoàng hoa chưa uống đã say.

Hoàng Hoa (Trần Mộng Tú)

Màu vàng của hoa cúc đã đem lại sự xao xuyến bồi hồi, màu hoa hình như cũng cảm thông với nỗi đa tình, thầm yêu trộm nhớ . Khi một người thơ thấy "áo nàng vàng anh về yêu hoa cúc"  và thiết tha hơn nữa khi yêu nàng, chàng về nâng niu trồng hoa cúc, như một hình dáng quen thuộc thân thương lúc nào cũng gần gũi đợi chờ:

Liệu chàng còn yêu em

Như ngày xưa mới gặp

Chưa dám gọi tên nhau

Đã nghe lòng say đắm

Liệu chàng còn yêu em

Như ngày xưa thơ dại

Mùa thu áo em vàng

Chàng về trồng hoa cúc

Liệu Chàng Còn Yêu Em (Trần Mộng Tú)

Hẹn hò, nhớ nhung, ước mơ, xao xuyến, rồi chia ly, ngăn cách như mùa thu vời vợi đã cất bước ra đi, để nhà thơ nhìn bông hoa cúc với những cánh mỏng rụng rơi, mà thầm thương tiếc, nhưng vẫn mong mỏi đợi chờ như một giấc mơ xa:

...mùa thu đã đi rồi

Còn sót lại trên bàn bông cúc tím

Bốn cánh tàn ba cánh sắp sửa rơi....

(Hoàng Nhuận Cầm)

Cúc đã đem lại một số cảm xúc lạ lẫm cho thi nhân, âm hưởng của hoa vẫn để lại một chút gì thương nhớ, còn in sâu trong tâm khảm, hay có thể chỉ là cơn gió đến rồi bay đi, cuốn đi trong cơn lốc lãng quên . Từ trong sâu thẳm của linh hồn, tình yêu "Cúc" (có thể là một bông hoa, hay là tên của cố nhân) "quanh năm mặc áo vàng hoa cúc , hoàng hậu yêu thương của mọi người" trở thành ấn tượng tuyệt vời vẫn vô tình lai láng chảy về một chân trời vô định . Cúc trong sáng, đẹp đẻ, tươi mát, đã đưa tình yêu lên ngôi thần tượng, thầm lặng tỏa hương ngan ngát làm xao động tâm hồn lãng mạn của thi nhân:

Em yêu tất cả loài hoa tím

tất cả loài hoa rưng rức buồn

ai ướp lòng em hương thảo mộc

em đi thơm ngát những con đường

Có phải em từ một kiếp thu

mắt xanh lấp lánh ngấn sương mù

quanh năm mặc áo vàng hoa cúc

hoàng hậu yêu thương của mọi người

Em chứa trong tim triệu áng thơ

từng lời nói mở những ước mơ

tiếng em khoan nhặt nguồn âm nhạc

thao thức lòng ai những đợi chờ

Em hỡi em yêu...hỡi tiểu thư

lòng tôi coi bộ đã hình như

ánh trăng lấp ló bên song cửa

ngắm mái tóc nằm trên áng thư

Em hỡi em yêu...hỡi nữ hoàng

áo em vàng chở nắng thu sang

bàn tay mướt rượt nhành hoa tím

tôi lạc thơ từ em liếc ngang

Áo Vàng Hoa Tím (Lê Hân)

Em ra đi như cánh chim trời bay vút giữa ngàn khơi, để lại ai với khoảng trống bao la, nhưng rồi "Hoa cúc trái mùa vàng đến quắt quay" bất chợt đem lại niềm an ủi, hy vọng, trong lời gọi thầm khe khẽ "hãy trở về nghe em" vì có lẽ hoa cúc bao dung, hoa cúc độ lượng vẫn luôn đem lại niềm tin yêu lay động hồn thơ:

Biết giấu vào đâu hai tay đầy nhớ

Những kẽ tay trơn vắng những ngón tay

Hãy trở về, nghe em! chiều độ lượng

Hoa cúc trái mùa vàng đến quắt quay

Chim sẻ lạc bầy giọng chấp chới bay

Cơn giông đã qua - chiều bơ vơ lại

Em sẽ về dẫu rồi đi xa mãi

Ta cũng bằng lòng như hoa cúc bao dung

Viết Trên Những Chiều Buồn (Hoàng Anh Tú)

Cúc đã đem lại sinh động tươi mát cho tình yêu, để cho người thơ phải đi tìm Cúc để đòi, và "yêu Cúc quá ... đến quên già" , tình yêu Cúc trong lòng thi sĩ , mang hạnh phúc muôn màu, ngồn ngộn sức sống, khó mà nhạt phai . Hoa và người đã đem lại mối quan hệ đẹp nghĩa tình, đắng cay, ngọt bùi và thấm thía:

Cúc đã mùa chưa em, Cúc ơi

Anh đi tìm Cúc đấy - để đòi

Câu thơ tình đã vàng Thu lấy

Lá ngại đền anh một... chiếc rơi

Đừng hỏi tình anh sao nông nổi

Anh yêu Cúc quá... đến quên già

Lúc anh kịp nhớ mình bao tuổi

Cúc với mùa Thu đã mãi xa

Thơ gửi Cúc (Trương Nam Hương)

Cúc đã đem lại cho mùa thu biết bao vẻ đẹp . Cúc tha thiết gắn bó với mùa thu , cúc hòa điệu giao cảm với mùa thu , đem lại bâng khuâng xao xuyến rạo rực cho thi nhân, người thơ đã chân thành bộc lộ trước hình ảnh trong sáng đẹp tươi của một loài hoa " thi khách trầm tư mơ dáng ngọc"

Giữa nụ Cúc vàng Thu bưóc ra

Bừng tươi lưng giậu , sáng sân nhà

Thanh thanh vạt áo đan hương sớm

Biêng biếc vành khăn cuộn nắng tà

Thi khách trầm tư mơ dáng ngọc

Người thơ ngơ ngẫn nhớ môi hoa

Nầy Em... cổ khúc ngàn năm trước

Xưa hẹn gieo vần.. có nhớ Ta ???  

Huyền Thoại (Vàng Anh)

Xuân Quỳnh là một nhà thơ lãng mạn đã diễn tả tình yêu như một khát vọng chân tình, bồi hồi và tha thiết khôn nguôi . Cúc hoa là một hình ảnh duyên dáng, một nguồn cảm hứng trong thơ Xuân Quỳnh, hay là nhân dáng của chính người thơ, như sự bộc lộ chân tình của Lưu Quang Vũ, người bạn đời của Xuân Quỳnh: "Cảm ơn em, em từ miền cát gió, Về với anh, bông cúc nhỏ hoa vàng" (LQV) . Hoa Cúc chính là biểu tượng đích thực của cái đẹp tinh tế, hồn nhiên trong vườn đời, đủ để Xuân Quỳnh phải tha thiết, vương vấn một cách rạo rực:

Có thay đổi gì không cái màu hoa ấy

Mùa hạ qua rồi lại đến mùa thu

Thời gian đi màu hoa cũ về đâu

Nay trở lại vẫn còn như mới mẻ

Bao mùa thu hoa vẫn vàng như thế

Chỉ em là đã khác với em xưa

Nắng nhạt vàng, ngày đã quá trưa

Nào đâu những biển chờ nơi cuối đất

Bao ngày tháng đi về trên mái tóc

Chỉ em là đã khác với em thôi

Nhưng màu hoa đâu dễ quên nguôi

Thành phố ngợp ngày nao chiều gió dậy

Gương mặt ấy lời yêu thuở ấy

Màu hoa vàng vẫn cháy ở trong em.

Hoa cúc-1980 (Xuân Quỳnh)

"Màu hoa vàng vẫn cháy ở trong em" tạo nên ngọn lửa tình yêu tha thiết nồng nàn, hứa hẹn khát khao trong trái tim yêu triền miên bát ngát như trùng dương, tưởng chừng như chỉ có biển bao la mới hiểu được lòng thuyền (Thuyền và Biển). Đó là tiếng gọi của sức mạnh tình yêu và chỉ có người thơ mới cảm thông với tình vô biên của cúc, để mà thao thức, suy tư "trăn trở nhiều đêm cùng hoa cúc " giữa màn sương khói chập chùng của khung trời thu bao la bát ngát.

Vẫn con đường, vạt cỏ tuổi mười lăm

Mặt hồ rộng, gió đùa qua ké lá

Lời tình tự trăm lần trên ghế đá

Biết lời nào giả dối với lời yêu...

Tôi đã qua biết mấy buổi chiều

Bao hồi hộp, lo âu và hạnh phúc

Tôi trăn trở nhiều đêm cùng hoa cúc

Đợi tiếng gà đánh thức sự bình yên 

Thơ Tình Cho Bạn Trẻ (Xuân Quỳnh)

Trằn trọc thâu đêm, cũng vì hình ảnh đáng yêu của bông cúc vàng, với trí tưởng bay bổng, tự hỏi trong giấc mơ của người tình phương xa, có gắn bó, thầm thương trộm nhớ loài hoa này, như nghĩa tình quyến luyến khôn vơi "anh mơ anh có thấy em"...để suốt đời người thơ vẫn mãi đi tìm kiếm, dù chỉ là giấc mơ xa, một chút sắc nắng vàng nhè nhẹ trải dọc trước bờ hiên, đem lại hình ảnh sống động tượng trưng của loài hoa cúc “Người đã ra đi khi mùa chưa hoa cúc, và ta mơ hoang một sắc nắng vàng”

Anh mơ anh có thấy em

Thấy bông cúc nhỏ nơi triền đất quê

Chiếc mo rơi ở bờ tre

Con sông thăm biển đã về rừng xưa

Đám mây về với cơn mưa

Con đường đi tới miền chưa có đường.

Hát Ru (Xuân Quỳnh)

Cúc lấp lánh vàng , đó là một sự pha màu hài hòa, đem lại sự sinh động tươi mát cho khung trời thu vốn ảm đạm, buồn hiu hắt . Sắc hoa cứ vàng tươi, hương hoa ngan ngát đong đưa "lùa trong áo" người tình tạo nên  một mùa thu kỳ diệu, một mùa thu mẫn cảm của hương trời nhụy đất ngất ngây....Cái diệu ảo của hương, cái thanh tân của lá, sự quyến rũ của màu, trong cảnh lạ của trời thu, tất cả đều để lại dấu ấn khó nhoà phai trong cõi lòng sâu thẳm của thi nhân:

Thu đến rồi sao, vàng lá múa

Vàng bay lấp lánh mấy thu xưa

Em đi hương cúc lùa trong áo

Tay khoác lưng chiều thơm nắng mưa

Mùa Lá Chín (Hà Huyền Chi)

Tâm hồn thơ đầy hoài niệm để suốt đời ray rứt nhung nhớ, thương yêu, và hình ảnh của hoa cúc vàng vẫn gắn bó thủy chung "Hoa cúc và em quấn quýt tim người" .Trời Thu Paris của thi sĩ Hà Huyền Chi đã mang một màu sắc gợi cảm, "lãng đãng men say" , để người thơ phải lạc bước chơi vơi giữa những liên tưởng dạt dào bay bổng. Những kỉ niệm nhẹ nhàng trôi theo nhịp điệu êm ái, cứ mãi xôn xao đong đầy nỗi nhớ mênh mang , ấm áp lòng người..

Anh sẽ mãi nhớ vuông cửa sổ này

Trời thu Paris lạnh ngắt mầu mây

Mùa thu qua em lá vàng sắc bướm

Khói thuốc như lòng lãng đãng men say

Giọt cà phê xanh nhỏ vào tiếng hát

Anh nhắp men thu thơm những ngày sương

Mượn đỡ bờ vai ru đời tan tác

Mái tóc hoan cười nụ biếc phong hương

Vạt áo em bay thu vàng lối gió

Hoa cúc và em quấn quýt tim người

Mãi nhớ bờ vai, nhớ vuông cửa sổ

Paris và thu cùng rớt xuống đời

Paris Và Em (Hà Huyền Chi)

"Đầu thu giọng bé vàng hoa cúc ,Ta ước ngây say đến cuối đời" ..... Hoa cúc vàng hay là hình ảnh cô bé ngây thơ là nguồn cảm xúc vô tận, mà tươi mát, nồng nàn cho thơ phải bật thốt thành lời, cho thi nhân ngây ngất trong từng khoảng đời, cho lời tự tình dội vang từng nhịp điệu trong không gian, thời gian vô tận, cho dù ẩn dấu ở nơi chốn nào trong dĩ vãng, hiện tại hay tương lai, của những ngày đầu đời hay đến cuối đời, để người thơ dựa vào đó và cảm thấy vơi đi "nỗi sầu xa xứ", và niềm vui bất chợt reo lên vì đã tìm thấy một tâm hồn đồng điệu "Ta uống từng lời ngọt ý môi, Nửa đời lận đận bỗng vèo trôi..." ...

Bé nói cho đầy những tuổi xa

Những lời tinh mật những lời hoa

Những hơi thở ấm như men rượu

Những tiếng cười chim lảnh lót ca

Bé nói cho trời xuống thấp hơn

Cho mây lang bạt tạm nguôi hờn

Cho ta với nỗi sầu xa xứ

Cơm áo phong trần bớt héo hon

Bé nói cho ngày thâu ngắn đêm

Cho ta với máy dịu dàng điên

Dặm dài dốc mỏi chân cao thấp

Nương chút ân tình để lãng quên

Giọng bé đưa ta vào dĩ vãng

Sông từng nhánh biếc chảy vào thơ

Đong đưa nhịp võng ru ngày hạ

Thoang thoảng chùm ngâu dỗ giấc trưa

Ta uống từng lời ngọt ý môi

Nửa đời lận đận bỗng vèo trôi

Đầu thu giọng bé vàng hoa cúc

Ta ước ngây say đến cuối đời

Vàng Hoa Cúc (Hà Huyền Chi)

Mùa thu với hoa cúc vàng là như thế, một thoáng hương linh diệu, nồng đượm từ đất sâu, tha thiết từ lòng cây, thăm thẳm trong hồn thi nhân, và bất chợt những nhánh thơ đâm chồi, nẩy lộc, đơm bông, thể hiện những ao ước trữ tình, những mộng mơ thầm kín, những kỷ niệm khó mờ phai trong tâm hồn của người đã một lần cất bước tình trăm năm, như một lời tâm sự gửi gắm từ buổi ban sơ, thẹn thùng và duyên dáng:

Áo vàng hoa cúc phơi lưng dậu

Sân gió hương lùa thơm ý thu .

Ngày mai chị sẽ sang nhà khác

Năm tháng mình em gói đợi chờ ...

Em vẫn làm thơ chưa yêu đương

Mùa thu tựa cửa chưa vội vàng

Ngày mai chị sẽ sang nhà khác

Em mặc áo vàng tiễn chị sang

Em, một mình em tóc xõa sầu

Mùa thu áo mỏng dệt hoa ngâu

Môi chợt hồng lên và má ửng

Thẹn thùng, vấn vương chuyện mai sau ..

Chị ơi sao chị chẳng về thăm

Em chị, hôm nay đã biết buồn

Hồn nhiên năm cũ còn đâu nữa

Mùa thu xa rồi hết ước mong ... 

Bài Thơ Mùa Thu -1960 (thơ Bích Huyền, nhạc Phạm Anh Dũng)

Không ai có thể dửng dưng với mùa thu, khi nhìn thấy đóa cúc vàng, những màu hoa, sắc hoa, dáng hoa của những ngày xưa ngóng đợi ..như cất lên những lời đồng cảm với người thơ, những hoài niệm trong trí tưởng chừng như bật sáng ngời, mời mọc người thơ, bồi hồi không yên, thêm một lần dấn thân về vùng đất cũ, tìm lại chút hương xưa trong nỗi nhớ vô cùng ..

Giữ gì tình ơi ? đôi mắt đưa

Lạc thơ lạc cả hồn ngủ trưa

Trở về đi giòng sông ngày cũ

Có nhánh cúc vàng đợi hiên xưa .

Vàng Phai (Ấu Tím)

Về hiên xưa để tìm lại ... "cúc nở trong vườn em ...cúc nở xinh thật xinh, như vui mãi một mình , dù tình xưa mờ nhạt ..." Hình ảnh của "cúc nở xinh thật xinh" .. vẫn mãi là hình ảnh lung linh sống động, làm tươi mát cả khung trời tuổi thơ yêu dấu, dòng sông kỷ niệm ngọt ngào gợi nhớ, thiết tha bao ý tình. Hồi ức chứa chan tìm về vườn xưa, nơi đó là cả một khung trời yêu bỗng xao động, ngỡ ngàng, thổn thức trong âm điệu bâng khuâng, man mác buồn theo nỗi "nhớ nhung nào cho vừa, khung nhạc trầm run rẩy ..." :

Cúc nở trong vườn em

Giơ tay ! xin chớ hái

Em sợ hoa cúc tàn

Mùa Thu chùng tê tái

Cúc nở xinh thật xinh

Như vui mãi một mình

Dù tình xưa mờ nhạt

Cúc vẫn xinh thật xinh

Cúc nở riêng một mình

Cả khối tình rực rỡ

Ánh nắng vàng lung linh

Thinh không ngây bỡ ngỡ .

Cúc nở bên rào thưa

Nhớ nhung nào cho vừa

Khung nhạc trầm run rẩy

Cúc lặng thầm gió đưa...

Hoàng Cúc (Ấu Tím)

Trong sương lạnh của ban mai vào đầu thu, chút nắng sớm dịu dàng bám trên đọt cây kẽ lá của chậu cúc vàng, càng làm tăng thêm vẽ đẹp lộng lẫy của "nữ hoàng" .. đang thầm lặng tỏa hương ..

Phải qua vườn trái cây

Mà bỗng dưng thơm lạ

Mùi hương nào khó quên

Vương vất sau vòm lá

Ôi! Bé dễ thương quá

Trái cóc - hoa cúc vàng

Bé đem theo trong giỏ

Mùi hương bay lang thang

Tôi lạc bước giữa đường

Bởi mùi hương... con gái

Thu qua là đông tới

Nao nao cùng heo may...

Bé Như Là Hoa Cúc (Trần Thị Khánh Hội)

Dù bốn mùa có tuần tự đổi thay, nhưng lòng người vẫn thủy chung bất biến, vẫn ôm ấp hình ảnh của bông cúc vàng ăm ắp những nỗi nhớ khó nhòa phai của mùa thu hoài niệm "Tim anh đã niệm từ vàng cúc xưa"

Mùa hè mọc cỏ may hồng

Rằng em trời nắng phải lòng trời Thu

mùa thu cúc trổ vàng như

Tim hướng dương đã nở từ lòng anh

Cuối thu người mộng áo xanh

Em làm chim nhỏ bay quanh mắt chàng

Ban ngày chim hót mây tan

Ban đêm chim mộng ru ngàn lời thơ

Ban ngày anh tỉnh giấc mơ

Thấy ra rừng trúc tàn chờ Đông sang

Mùa đông mưa có bạt ngàn ?

Tim anh đã niệm từ vàng cúc xưa

Trên trời lệ đổ giòng mưa

Sông Ngân tháng bảy bây giờ là đâu ??? 

thơ B.C.D.

Những hoa cúc vàng như muốn đùa cợt với chút nắng vàng phơn phớt, không phải chỉ tô điểm cho hàng dậu, bờ rào, hiên nhà, con đường cỏ hoa ai đi ... nhưng hoa cúc còn là sắc màu trang điểm cho tà áo em bay, làm cho trái tim yêu phải rung lên ngàn cung bậc ..

Hoa cúc vàng trước ngõ

Ong thu về lượn quanh

Ánh bình minh mời ngỏ

Ngọn cỏ vẫn còn xanh

Gió thu về man mát

Thì thầm như gọi em

Hương thu thơm ngan ngát

Yên nằm giọt sương đêm

Hoa cúc vàng đẹp lạ

Ưỡn mình như ngóng ai

Ong bướm bay muôn ngã

Ngắm hoa vàng trang đài

Gió heo may lành lạnh

Thương mùa thu vừa qua

Riu riu thổi nhè nhẹ

Ánh nắng mai hiền hoà

Thương Mãi Mùa Thu (Nguyên Đỗ)

Cúc vẫn luôn đem lại những âm điệu triền miên, những cảm giác hòa nhịp với tâm tư thầm lắng, cái xôn xao khó tả của lòng người khi trời đã bắt đầu vào thu:

Lại bắt đầu mùa thu

Không lẽ gió cũng thở dài như thế

Hoa cúc nở vào say mê cũ

Những chấm lặng rực rỡ dở dang

Đâu chỉ có mùa thu mới nhắc mình buồn

Anh vẫn đâu đây trên thế gian nhưng không còn thuộc về em nữa

Như heo may dẫu nồng nàn đến thế

Mà biết đâu cúc vẫn nở trái mùa

Hoa Cúc-1996(Đường Hải Yến)

Thu và hoa cúc đem lại sự nao nức cho lòng người, lay động hồn thơ, tạo những âm thanh lưu luyến, những cảm xúc bộc phát, tuôn tràn, có thể là những giọt lệ xót thương, tủi hờn cho riêng một thế giới có thể là thất vọng chia xa, nuối tiếc ngày xưa, hay hoài vọng mong ước gặp gỡ trong niềm hy vọng ngày mai chợt sáng. Thu và Cúc đã đem thơ đến những miền xa xăm và sâu thẳm của tâm hồn, tạo nên những tiếng nói kỳ diệu của con tim nhạy cảm:

Có một loài Hoa trổ nụ vàng

khi trời trở lạnh gió mùa sang

e ấp ôm tình hương thu lạnh

trao cả tình anh đón Cúc vàng ...

Tình Hoa (Tuấn Đăng)

Thu Sắp về rồi đó Cúc ơi !

Hoa Vàng áo đẹp dáng em cười

đêm nay trăng về treo đèn mộng

nguyện ước ngàn sao sáng giữa trời

Thôi em ! đừng để lệ anh rơi

thương nhớ bao lâu đã đủ rồi

thức dậy cùng anh so cung phím

anh hát ru em mãi suốt đời ...

Thu Vàng (Tuấn Đăng)

Thế là hương ổi đi chơi

Sông co mình lại, núi ngồi gầnh ơn

Sẻ đồng tụ nóc cây rơm

Ve ngưng hát, dế hãy còn rỉ rê

Góc vườn hoa cúc vàng hoe

Như từng đốm nắng mùa hè chưa tan...

Sang Thu (Mai Văn Hai)

Chân dung của tình nhân qua hình ảnh của hoa cúc vàng như một bức họa thân quen, tiềm ẩn trong tiềm thức của người thơ, xuất hiện đột ngột, bất ngờ đem lại nhiều thi vị ngạc nhiên, lạ lùng, trong trí tưởng của người thơ:

bèo dạt mây trôi...

em ơi anh vẫn đợi...

Chẳng là em phía bên kia bếp lửa

Tách trà thơm không ấm nổi gian phòng

Cánh hoa cúc rũ buồn rơi rất nhẹ

Tiếng chim nào kêu lạc giữa tầng không

Vắng em rồi phía bên kia bếp lửa

Tiếng bập bùng tí tách cũng thôi vui 

Bên Kia Bếp Lửa (Phan Vinh Nguyen)

Nhìn lá vàng anh ngỡ là hoa cúc

Thu đã về anh cứ tưởng Xuân sang

Vì nuối tiếc ngày xanh qua vội quá

Soi hồ Thu ánh mắt thấy ngỡ ngàng 

Thu Cảm (Tân Văn)

Vài đoá Cúc vàng nở sớm mai

Long lanh nhành lá hạt sương cài

Đất trời cảnh sắc như vàng dát

Một thoáng thu về, chợt nhớ ai

Thu Sớm (Thái Bình Nam)

Cúc tần là loại hoa hình ống màu tím, thường mọc ở đồng cỏ, bờ đê, hàng rào. Màu tím dịu dàng của dậu cúc tần đã đem lại những cảm giác bâng khuâng ngỡ ngàng vì hoa có thể là hình ảnh, bóng dáng của một giai nhân nào đó đã ngự trị trong tâm hồn thi nhân, phải chăng "người là hoa của đất" (tục ngữ), nhìn hoa nhớ người, yêu người, để rồi một mai kia gặp cảnh bẽ bàng, người đã sang ngang ..."Em giờ ... là của người ta, Của riêng tôi ... một giậu hoa cúc tần" để mà nhớ mà thương mãi một bóng hình xa xôi ngàn trùng ...

Ngày xuân bên giậu cúc tần

Chiều mưa em đứng bần thần đợi tôi

Thế rồi năm tháng cứ trôi

Giậu xanh ngày ấy, khoảng trời thu sang .

Ngày tôi tạm biệt xóm làng

Em tròn mười tám nhẹ nhàng bước chân

Chia tay bên giậu cúc tần

Em rằng năng đến đỡ đần mẹ tôi

Thế rồi cách trở xa xôi

Bờ cây ngày ấy ai người đợi ai

Bây giờ trúc đã quên mai

Mẹ tôi già yếu nào ai đỡ đần ?

Và ... cho đến một ngày xuân

Có người thiếu phụ dừng chân cổng nhà .

Em giờ ... là của người ta

Của riêng tôi ... một giậu hoa cúc tần

Của riêng tôi: phút tần ngần ...

Bên Giậu Cúc Tần (Nguyễn Ðại Nghĩa)

I'd choose to be a daisy I'd choose to be a daisy If I might be a flower Closing my petals softly At twilight's quiet hour And waking in the morning When fall the early dew To welcome Heaven's bright sunshine And Heaven's bright tear-drops too. Anonymous Author

Xin được làm cúc trắng Nếu tôi hóa kiếp đời hoa Xin làm cúc trắng thướt tha dịu mềm Trầm tư cảnh vắng chiều êm Dịu dàng khép cánh màn đêm thẫn thờ Vầng dương chợt động cơn mơ Ánh mai hé mở như chờ đợi hoa Lung linh những hạt sương sa Cùng tia nắng mới chan hòa niềm vui Bỗng dưng xao xuyến ngậm ngùi Hồn hoa thổn thức khung trời lệ rơi... Hải Đà

Cúc và Hàn Mạc Tử

Thi sĩ Hàn Mạc Tử có nhiều bài thơ trữ tình đậm đà tha thiết với một bóng hình của một giai nhân có tên là Hoàng Cúc. Đây là chuyện tình có thật, dù là song phương hay một chiều, nhưng hình ảnh của kiều nữ có tên là Hoàng Thị Kim Cúc đã là động cơ đưa đến sự xúc cảm cho hồn thơ Hàn Mạc Tử tuôn trào thành những giai điệu lãng mạn ngợi ca một bông hoa biết nói có tên là Hoàng Cúc. Bài thơ Hồn cúc đã nói lên mối tình tha thiết của chàng:

"Bấy lâu sát ngõ, chẳng ngăn tường

Không dám sờ tay sợ lấm hương

Xiêm áo đêm nay tề chỉnh quá

Muốn ôm hồn cúc ở trong sương.

Hồn Cúc (Hàn Mặc Tử)

... Năm 1936, Hoàng Cúc theo gia đình về Huế sinh sống. Sau đó, nàng bắt đầu ăn chay trường, trở thành cư sĩ, sống cuộc đời lặng lẽ bí ẩn. Cũng trong năm đó, Hàn Mặc Tử in tập Gái quê, là tập thơ mới đầu tiên kể từ khi chàng bỏ làm thơ Đường luật. Mặc Tử mang theo một số tập ra Huế, và gặp lại Hoàng Cúc trong dịp hội chợ nhưng không dám tặng. Mặc Tử cũng tìm đến Vỹ Dạ - nơi ở của Hoàng Cúc - nhưng chỉ đứng ngoài cổng một lúc rồi bỏ đi. Nhiều năm sau đó, hai người không còn liên lạc gì với nhau. Một hôm, Hoàng Cúc nghe tin Mặc Tử bị bệnh phong, liền gửi thư thăm hỏi. Quá cảm động, Mặc Tử đã sáng tác bài Đây thôn Vỹ Dạ gửi tặng nàng. Chuyện tình Hoàng Cúc - Hàn Mặc Tử cũng có những điều gây tranh cãi như trường hợp Mộng Cầm. ...." (tài liệu của Phan Tâm) .

Người và hoa, hoa và người, có những gắn bó mật thiết, là những hòa hợp giữa hình ảnh, âm thanh, hương vị và màu sắc, đã là chất liệu xúc tác mạnh mẽ cho những bài thơ của Hàn Mạc Tử ngợi ca cái vẽ đẹp thanh tao, duyên dáng, đậm đà và nồng nàn cho loài hoa mang tên người yêu:

"Thích trồng hoa cúc để xem chơi

Cúc ngó đơn sơ, lắm mặn mòi.

Đêm vắng gần kề say chén nguyệt

Vườn thu vắng vẻ đủ mua vui"

Trồng hoa cúc (Hàn Mạc Tử)

Trong Đường Thi cổ xưa, thi sĩ Đào Tiềm đã tìm đến hoàng cúc như một người bạn tâm giao tri kỷ, thì thì sĩ Hàn Mạc Tử cũng tha thiết ôm bóng hình của Hoàng Cúc, như một người tình trong mộng, chập chờn ẩn hiện trong những dòng thơ cổ điển man mác, đến nao lòng.. "trong đời tri kỷ chỉ riêng ta" ..

Thu về nhuộm thắm nét hoàng hoa

Sương đẫm trăng lồng bóng thướt tha

Vẻ mặt khác chi người quốc sắc

Trong đời tri kỷ chỉ riêng ta

Vịnh hoa cúc (Hàn Mặc Tử)

Bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mạc Tử đã được khởi nguyên từ mối tình của thi nhân với Hoàng Cúc , với vẻ đẹp huyền ảo, như thơ như mộng .Theo tài liệu của nhà văn Trần Thanh Địch, bạn thân của thi sĩ Hàn Mạc Tử :"mối tình của nhà thơ với Cô Hoàng Thị Kim Cúc hồi ở Qui Nhơn những năm 1932-1933. Ông thân sinh cô Cúc là viên chức Sở Đạc Điền và Hàn Mạc Tử cũng làm việc ở đó rồi bỏ đi làm báo vài năm ở Sài Gòn, khi Hàn Mạc Tử trở ra Qui Nhơn thì cô Kim Cúc đã về Huế ở thôn Vĩ Dạ . Ít lâu sau, biết Hàn Mạc Tử bị bệnh nan y, có người em họ gợi ý, Cô Cúc gửi cho Hàn Mạc Tử một tấm bưu thiếp thăm hỏi sức khỏe, và Hàn Mạc Tử gửi bài thơ Đây Thôn Vĩ Dạ đáp lại với lời cám ơn" 

Mơ khách đường xa, khách đường xa

Áo em trắng quá nhìn không ra...

Ở đây sương khói mờ nhân ảnh

Ai biết tình ai có đậm đà?

Diễm lệ tình em tạo dáng nhung Bừng lên khai điệu khúc thu trùng Trầm tư một thuở rừng thay lá Hương sắc hoàng hoa thấm mộng trung E ấp đồi mơ sương hé nụ Môi thơm hoàng phái ngát triều cung Lung linh ánh nguyệt đêm sầu tận Thổn thức đàn hoa tiếng thủy chung .. Hải Đà

Hoa cúc tiềm ẩn một sức sống bền bĩ, một vóc dáng thanh tao, ung dung và điềm đạm . Cúc đem lại những màu sắc tưoi mát, rực rỡ tô điểm cho mùa thu vốn thê lương ảm đạm. Cúc như muốn phà hơi thở hồi sinh, mầm sống cho tiết trời, gieo niềm hoan lạc cho đời sống và con người trong mọi nghịch cảnh, làm ấm áp lòng người. Cúc khi tàn, các cánh lại càng gắn bó khăng khít bền chặt với nhau, tượng trưng cho tình chung thủy, luôn tha thiết mặn nồng, dẫu cho đời dâu bể thăng trầm . Con đường cúc hoa trải thảm đường thi, ngan ngát hương thu, man man xao xuyến, đủ để giao động hồn thơ . Cúc không riêng là tri kỉ của người muôn năm trước, cúc vẫn luôn là tri âm của mọi người khi trời se se lạnh, bắt đầu vào thu ... Hình ảnh cao quí của cúc luôn đằm thắm, gần gũi trong lòng thi nhân, ẩn hiện trong những giấc mơ lãng mạn qua những áng thơ ca trữ tình diễm tuyệt ..

Có phải em là nữ chúa Thu ?

Khai nhan lộng lẫy chốn sa mù

Muôn loài hoa khác tiêu điều dáng

Chỉ một mình em nét đặc thù

Ngạo nghễ dưới trời sương tuyết phủ

Kiêu sa trước cuộc sống phù du

Đào Tiềm một thuở tìm tri kỷ

Chỉ có hoàng hoa sánh trượng phu

          Hoàng Hoa (Hải Đà) 

Hải Đà-Vương Ngọc Long

(Ghi chú: Những bài thơ trích dẫn trong bài viết này nếu có gì lầm lẫn hoặc thiếu sót, xin tác giả hoặc độc giả vui lòng email về : vuonghaida@yahoo.com, chúng tôi sẽ xin sửa sai lại . Trân trọng cám ơn. Hải Đà)

Thu sầu dạo khúc thê lương Nỗi buồn từ thuở ly hương lưu đày Mơ quê xa lắc đường dài Hoa vàng chợt thấy gửi ai đôi lời Gió sương ngạo nghễ hoa cười Mặc thu tàn úa, vẫn tươi thắm ngàn Cha xưa yêu đóa cúc vàng Lòng con ly xứ muôn vàn nhớ Cha.